Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali qishloq xo’jaligi mahsulotlarini saqlash, qayta ishlash va mexanizasiya kafedrasi

2.Pishib yetilgan paxta dalasini defoliatsiya va desikatsiya qilish. 
Paxtachilikda defolyatsiya (bargni sun’iy to’ktirish) va desikatsiya (g’o’za shlxlarini 
sun’iy quritish) o’tkazish eng muhim agrotexnik tadbirlardan biri hisoblanadi. Sifatli 
defolyatsiya va desikatsiya o’tkazish hosilni qisqa muddatlar ichida pishib yetilishi va tez 
ochilishini ta’minlaydi. Defolyatsiyaning sifati, defolyatsiya o’tkazish muddati va 
me’yoriga bog’liq. 
Etishtirilgan paxta hosilini kuzning sovuq va yog’in-sochinli kunlariga qoldirmay, 
tez va sifatli yig’ib-terib olishda g’o’za defoliatsiyasi va desikatsiyasi muhim ahamiyatga 
egadir.
G’o’za defoliatsiyasi o’z vaqtida va sifatli o’tkazilsa, g’o’za barglarini to’liq 
to’kilishini ta’minlaydi, qator oralarida havo aeratsiyasi yaxshilanib, o’simlik quyosh 
issiqligi va nuridan samarali foydalanadi hamda defoliantlar ta’sirida o’simlik tanasida 
fiziologik jarayonlarning buzilib, moddalar qayta taqsimlanishi natijasida ko’saklar pishib 
yetilishi tezlashadi. Natijada yetishtirilgan paxta hosilini yig’ib-terib olishda paxta terish 
mashinalaridan samarali foydalanish va qo’l terimi sur’atini 20...30% ga oshirish 
imkoniyati yaratiladi. 
Defoliatsiya uchun dalani tanlash va tayyorlash.
G’o’za defoliatsiyasida dalalarni 
tanlash va tayyorlash muhim ahamiyatga ega bo’lib, har bir dala alohida-alohida 
o’rganiladi, tanlanadi va defoliatsiya muddati belgilanadi. 
Defoliatsiya uchun tanlangan dalada g’o’zalar bir xil rivojlangan va biologik 
yetilgan bo’lishi shart. SHuning uchun defoliatsiya qilinishi rejalashtirilgan g’o’za 
paykallarni oldindan belgilash, o’sish va amal davrida agrotexnik tadbirlarni sifatli 
o’tkazish talab etiladi. Xususan, g’o’za tuplari sifatli chekanka qilingan, dalalar begona 
o’tlardan tozalangan bo’lishi lozim. 
Defoliatsiyadan oldin dala chetlari, sug’orish ariqlari va o’qariqlar hamda aylanish 
maydonchalari sifatli tekislanadi. Dala atrofi 8...12 metr kenglikda desikatsiya qilinib, 
g’o’za tuplari yig’ishtirib olinadi va dala chetiga chiqariladi. Maydonchalar texnika 
vositalari yordamida tekislanadi. SHunday qilinganda OVX agregatlari bir tekis ishlaydi, 
qayrilib olishga qulay bo’lib, uning ish unumi va defoliatsiya sifati oshadi. 
Defoliatsiya qilinadigan maydonlarda, o’qariq va suv ariqlari hamda aylanish 
maydonchalari tekislanmagan bo’lsa, purkagichlarni dalaga kiritish takiqlanadi. 

---

Tuproq namligining defoliatsiya samaradorligiga ta’siri juda katta. SHu sababli 
defoliatsiya davrida tuproq namligi cheklangan dala nam sig’imi (CHDNS)ga nisbatan 
60...65% yoki traktor yurganda iz qoldiradigan darajada bo’lishi lozim. 
O’ta quruq tuproqli dalalar defoliatsiyadan 10...12 kun oldin yengil sug’oriladi. 
Tuproq namligi yuqori yoki loy hamda o’ta quruq yerlarda defoliatsiya o’tkazish 
samarasiz hisoblanadi. 
Havo harorati defoliantlar samaradorligini belgilovchi asosiy omillardan biri 
hisoblanadi. Har bir defoliant o’zining kimyoviy xususiyati va ta’sir etish mexanizmidan 
kelib chiqib haroratga turli darajada talabchan bo’ladi. 
O’simlikka yumshoq ta’sir etuvchi Avguron-ekstra, D-ekstra, Dalron-super, 
Defolyuks kabi defoliantlar havo harorati o’rtacha 22...25°C daraja bo’lganda yaxshi 
samara bersa, 20°C darajadan pasaysa ta’siri kamayadi.