|
1 Adabiyot Paxtachilik (Amaliy va laboratoriya mashg’ulotlari o’quv qo’llanma) CH.X.Ulug’ov Toshkent- 2021 yil. 99-105 betlar.
2. Hozirgi kunda g’o’za o’sish davrida begona o’tlarga qarshi gerbitsidlarni ishlatish o’zining ijobiy samarasini bermoqda. Ma’lumki bir yillik begona o’tlarga qarshi ishlatiladigan gerbitsidlarni ekish oldidan yoki ekish bilan birga berilganda aktiv ta’siri 1-1,5 oyga yetadi va undan kiyin esa juda kamayib ketadi. Shuning uchun gerbitsidlarni ishlatish normalariga va qo’llash usullariga to’liq amal qilinsa, g’o’zaga mutlaqo salbiy ta’sir etmaydi.Gerbitsid eritmasini ishlatadigan PXG moslamasi kultivatorga o’rnatiladi. Eritma g’oza qatorlarining ikkala yonboshidan, ya’ni g’o’za bargi tagidan, uning poyasiga nisbatan egat tomon qiyalatib 12-15 sm kenglikda polosa bo’yicha purkaladi. Sepilgandan so’ng begona o’tlarning 72-73 %, sug’orilgandan kiyin esa ishlatilganda 41-46 % kamaygani kuzatilgan. Demak, gerbitsid, asosan, birinchi sug’orish oldidan berilgani foydali. Bu davrda g’o’zaning bo’yi 20-30 sm dan oshmasligi kerak. Sepiladigan gerbitsidni gektariga qancha ketishini hisoblab sepilsa mutlaqo o’simlikka zarar yetkazmaydi.
2. adabiyot Paxtachilik.E.T. Shayxov. E Normuxamedova N.Toshkent- “Mexnat”- 1990
3. Begona o’tlar va ularga qarshi kurash choralari.Sug’oriladigan dexqonchilik sharoitida dalalarda, uvatlarda,yo’l yoqalari, ariq bo’ylari,bog’lar va tokzorlarda turli xil begona o’tlar o’sadi.Ular bahor va iliq kelganda g’oza nixollariga qaraganda ertaroq yoki u bilan bir vaqtda unib chiqadi. G’o’za nihollari sekin, begona o’tlar tez rivojlanadi.Ular tuproqdan juda ko’p miqdordagi oziq moddalar (azot, fosfor va kaliy) o’simlik tuplarini o’rab oladi,ularning yashil poyalari paxta terish mashinalarining yaxshi ishlashiga xalaqit beradi.Begona o’tlar o’suv qismlari va urug’lari bilan paxta hosilini iflostantiradi, homashyo sifatini va tolalarning texnologik hususiyatlarini pasaytirib yuboradi.Begona o’tlar g’o’zadagi o’rgimchakkana.kuzgi tunlam va g’o’za tunlamlari uchun oziq manbai bo’lib xizmat qiladi. Begona o’tlarning paxta dalalari va ularning atroflarida ko’plab tarqalishi xo’jalik uchun juda katta zarar keltiradi. Paxta maydonlarini kuchli o’t bosganda xosil 15-20% gacha kamayib ketadi. Begona o’tlarning biologic hususiyatlari va ularning qarshi kurash choralari bugungi kunda biologic hususiyatlari bo’yicha begona o’tlar bir, ikki va ko’p yilliklarga bo’linadi. Shuningdekkuzatilgan tajribalar asosida shuni malumot berishimiz mumkunki, g’o’za paykallarida ko’p uchraydigan began o’tlar: ko’rmak it qunoq olabuta yovvoyi gultojixo’roz va boshqa bir va ko’p yillik begona o’tlarni uchratishimiz mumkun. G’o’za ekiladigan dalalarda begona o’tlarning 74 dan ortiq turi uchraydi. Ularning uchdan bir qismi, masalan eshaksho’ra, olabuta, qora ituzum, semizo’t, bo’ritaroq, ko’k itqunoq, tariq va boshqalar bir yillikdir. Qisqa umrli begona o’tlar yuqori darajada urug’ berish bilan ajralib turadi. Masalan, bir tup tariq 6000 tagacha, itqunoq-7000, jag’ jag’ (achambiti)-73000, zarpechak 140 000 tagacha urug’ beradi. Urug’lar juda mayda va yengil bo’lgani uchun suv va shamol bilan uzoqlarga tarqaladi. Ko’pchilik begona o’tlarning urug’lari tuproqda unuvchanligi ko’p yillar davomida saqlab turish qobilyatiga ega bo’lib, ular hatto yetilmagan hollarda ham bemalol ko’karib chiqadi. Ular nafaqat urug’lari, balki tanalari,ildiz bachkilari, ildizpoyalari va ildiz bachkilari,ildizpoyalari va ildiz tuganaklari orqali ham tez ko’payadi.Tuproqga ishlov berishda begona o’tlarga qarshi kurash ham belgilanadi.Tuproqni qo’sh yarusli plug bilan chuqur haydash, chizel yordamida yumshatish, begona o’tlarning ildizpoyalarini yig’ib olish, boronalash, diskalash, rotatsion yulduzchalar bilan ishlash, kultuvatsiyani sifatli o’tkazish, chopiq qilsih va begona o’tlarni o’tash shular jumlasidandir.
Begona o’tlarga qarshi agrotexnik kurash choralarini kimyoviy dorilar—gerbitsidlar yoppasiga ta’sir etadigan va tanlab ta’sir etadigan dorilarga bo’linadi. Yoppasiga ta’sir qiladigan dorilar (mineral moy, raundap) sug’orish shaxobchalari atrofida, uvatlar va yo’l yoqalaridagi begona o’tlarga qarshi tanlab ta’sir etadigan dorilar( stomp, zellik,super va boshqalar) esa dalada o’sadigan begona o’tlarga qarshi ishlatiladi.Gerbitsidlarni qo’llash Chigit ekish agregatiga qo’shimcha ravishda PGS-2,4 moslamasini o’rnatib, purkash uchligi yordamida chigit ekilgan har bir egat tepasiga gerbitsid eritmasini tasma usulida sepib ketiladi.Agar PGS moslamalari bo’lmasa, dalaga chigit ekib bo’lingach, ketidan xar gektarga 150-200 l suvga tavsiya etilgan gerbitsid aralashtirilib tayyorlangan ishchi eritmasi OBX dori purkagichi bilan purkab chiqiladi. Davlat kimyo kamissiyasi tomonidan ruxsat etilgan quydagi gerbitsidlarni respublikamiz hududlarida ishlatishimiz mumkun.
1.Kotoran, 80 % n. kuk. (kotonekis). Xar gektariga 0,8-1,6 l sarflab, bir yillik2- pallali boshoqli o’tlarga qarshi.
2.Stomp, 33% em.k (analoglari:zorro, entospon, stop,stonp,trinishi, samuray, penmort, estamp, fist va boshqalar). Xar gektariga 1-2l sarf etib,bir yillik 2 pallali va boshoqli begona o’tlarga qarshi.Bu preparat plyonka ostida o’stirilayotgan g’o’zada ayniqsa yuqori samara beradi
3.Treflureks, 48% em. k ( genotref) Xar gektariga 1,5 l sarflanib, bir yillik ikki pallali va boshoqli begona o’tlarga qarshi.
4.Fyuzilat Forme, 15 % em.k (legion super). Xar gektariga 1,5 l sarflab, bir yillik va ko’p yillik boshoqli begona o’tlarga qarshi ishlatiladi.Buning uchun ko’p yillik (g’o’may ajriq va boshqalar) o’tlar o’sib chiqqan uyalarda (o’tning bo’yi qo’l purkagichlari bilan ishlov o’tkaziladi.
5. Zellik Super, 10,4 em.k (balzrak,galomeks) Xar gektariga1,0 l sarflanadi.Hususiyati va ishlatilishi huddi Fyuzilat Fortega o’xshaydi.
6.Glifosat nomli faol moddaga ega, barcha o’tlarga qarshi samara beradigan Raundan va uning analoglari: glifos, balglifos, bafosat,smerch,terminator,uragan Forme va b. g’ozaning atrfidagi o’simliklarga,shu jumladan g’o’may, ajriq, qamsh va boshqalar o’sib turgan ( 15-20 sm va undan baland) o’simliklarga qarshi ishlatiladi. U o’simlikka tekkach, uning ichiga singib, ildizi tomon harakatlanadi. Va 10-12 kun o’tgandan kiyin uni sarg’aytirib qurishga majbur etadi. O’simlik zichligiga qarab gektariga 6 litrgacha dori sarflanadi. Samarasi 6-7 kundan kiyin biladi. Masalan: G’oza ekilgan paykallarda eng ko’p uchraydigan begona o’tlar: g’o’may, ajriq, salomalaykum, qo’ypechak.
Do'stlaringiz bilan baham: |
