|
Июнь 2021 10-қисм
Тошкент
Ўзбекистон Республикасининг “Таълим тўғрисида” (1997), “Жисмоний тарбия ва спорт
тўғрисида”ги (1992, 2000) қонунлари, давлат таълим стандартлари, Кадрлар тайёрлаш
миллий дастури (1997), баркамол авлод давлат дастури (2010), “Мустаҳкам оила” (2012),
“Обод турмуш” (2013), “Соғлом бола” (2014) давлат дастурлари мазмунида таълимнинг
узлуксизлигини замонавий таълим асосида олиб бориш, уларнинг самарадорлигини
таъминлашда таълим-тарбия муассасалари, оила ва маҳаллаларга янги вазифалар
юклатилган. Кўп қиррали ва кўлами кенг замонавий таълимлар мазмунида жисмоний
тарбия таълими ўзига хос мазмун, мақсад ва моҳиятларга эга.
Таъкидлаш жоизки, жисмоний тарбия таълими махсус дарс сифатида фақат таълим
муассасаларидагина эмас, балки оила, боғча, меҳнат жамоаларида ҳам қўлланилади.
Жамоалардаги спорт тўгараклари машғулотлари, спорт мусобақалари ва спорт
мактабларининг бу соҳадаги фаолиятлари жисмоний тарбия таълимининг турли босқичлари
ҳамда тармоқлари сифатида мустақил мақомларга эга. Бу эса алоҳида мавзу ва муаммолардан
ҳисобланади.
2. Жисмоний тарбия таълимининг асосий мазмуни, мақсад ва вазифалари бўлган
жисмоний тайёргарлик, жисмоний ривожланиш, жисмоний баркамолликни тарбиялашга
қаратилган илмий-тадқиқот ишлари мунтазам равишда давом этмоқда. Бу йўлда
Ш.Х.Хонкелдиев (1992, Фарғона ДУ), Т.С.Усмонхўжаев (1995, Республика малака ошириш
институти), Ҳ.Қ.Йўлдошев (1994, Тошкент), Р.С.Саломов (2005, ЎзДЖТИ) кабиларнинг
фундаментал илмий тадқиқотлари муҳим аҳамиятга эгадир.
Оила, боғча шароитларида болаларни соғлом қилиб ўстириш ва бунда жисмоний
тарбиядан мақсадли фойдаланишга қаратилган А.Қ.Атоев (1985, Бухоро), Ҳ.А.Мелиев
(1986, Жиззах), К.М.Маҳкамжонов (1988, 2002, Тошкент), Х.Б.Туленова (1998, Тошкент)
кабиларнинг тадқиқот натижалари амалда қўлланилиб, ўз самараларини бермоқда.
Мустаҳкам оила, обод турмуш, фаровон яшаш шароитларида оилада болаларни соғлом,
бақувват ва қобил (тартиб-интизомли) қилиб тарбиялашда жисмоний тарбия ва спортдан
мақсадли, самарали фойдаланишга қаратилган қатор илмий мақолалар ота-оналар учун
хизмат қилиши мумкин (6, 7, 8).
3. Давлат таълим стандартлари таркибида “жисмоний тарбия” узлуксиз таълимнинг
муҳим тармоғи сифатида ўқув муассасаларида дарс шаклида ўқитилиши ўқувчи ёшларнинг
жисмоний баркамоллигини тарбиялашда энг муҳим усуллардан ҳисобланади. Ундаги
машқ-ўйинларни дарсдан ташқари уй шароитида давом эттириш ва шу асосда жисмоний
тайёргарлик, баркамолликни ривожлантириш тадбирлари диққат-эътиборга лойиқ бўлган
амалий фаолият ҳисобланади. Бу йўлда мактаб ўқувчиларининг (V-IX синфлар) эътиқоди,
муносабати ва эришаётган натижаларини қуйидаги кўрсаткичлардан билиш мумкин:
- жисмоний тарбия дарслари жуда қизиқ ва мазмунли ўтади (70-75%);
- ўқитувчининг кўрсатиши, сўз билан тушунтириши, турли воситаларни кўргазма
равишда намойиш этиши барчани жалб этади (60-65%);
- ўғил ва қиз болаларнинг волейбол, баскетбол, қўл тўпи ўйинларини биргаликда
(аралаш) бажариши айниқса қизиқарли ўтади (55-60%);
- ҳаракатли ўйинлар, югуриш, сакраш (енгил атлетика), турник, нарвон ва ноанъанавий
мосламаларда тортилиш, ошиб тушиш, тирмашиб чиқиш (гимнастика) эпчиллик,
чаққонликни оширишда доимо қўлланилади (45-50%).
Ўқувчи ёшларнинг дарсдан кейинги бўш вақтларда дарсларда ўтилган машқ-ўйинларни
қизиқиб яна давом эттиришлари кўпроқ вақт (уй иши, дарс тайёрлаш, телевизор кўриш,
китоб ўқиш ва ҳ.к.), шароит (ўйин майдонларининг мавжудлиги, об-ҳаво, хоҳиш) каби
ҳолатлар билан боғлиқ бўлади.
Шу ўринда ўқувчи ёшларга (эрталаб гимнастика қилиш, дам олиш кунлари спорт билан
шуғулланиш, саёҳатларга чиқиш борасида) савол берилганда, улардан олинган жавобларнинг
натижалари қуйидагича бўлди:
- эрталабки соғломлаштириш гимнастика машқларини мунтазам равишда бажариб
бориш (15-20%), дам олиш кунлари тенгдошлари билан футбол ўйнаш (30-35%), атроф-
муҳитларга сайр-саёҳат қилиш (яқин ўртоқлари, синфдошлари билан – 10-15%) талаб
даражасида эмаслиги, ота-оналар чеклаб қўйганлигини маълум бўлди;
- севган спорт тури бўйича тўгарак машғулотлари (20-25%), спорт мактабларида (10-
15%) шуғулланиш даражалари ҳам юқори эмас;
20
Do'stlaringiz bilan baham: |
