Тошкент — «МЕҲнат» —1986

ҲАШАРОТЛАРНИНГ ТУХУМ ФАЗАСИ
ради. Лекин бактериялар, вируслар ва замбуруғлар тушишига тўсқинлик /илади.
\/ Тухумларнинг катта-кичиклиги, тиакли ва ранги жуда 'хилма-хил. Баъзи ўсимлик битлари, трипслар, майда парда қанотлилар тухумининг катталиги 0,02—0,03 мм, чигирткалар-ники 8—10 мм ва ундан ҳам йирик-роқ. Тухумлар усти силлиқ (ўсимлик битлари, чигирткалар ва бошқаларда) ёки қиррали, тўрли (тунламлар, оқ капалаклар ва бошқаларда) бўлиши мумкин. Тухумлар овал (кўп қўнғиз-лар ва капалакларда), узунчоң (чи­гирткалар, темирчакларда), бочка-симон (баъзи қандалаларда) ва бошқа шаклда бўлади. Баъзи тухумлардг банд ёки поячалари бўлади. Маса­лан, олтинкўзлар ва бошқалар.
Ҳашаротлар тухумларини битта дан ва тўп-тўп қилиб, очиқ ёки суб страк чук,урчасига жойлаштиради Кўпрок. ўсимликнинг баргларига, поя

ларига тўдалаштириб қўяди (I табли­ца, Б). Бунда тухумлар ҳашаротнинг қўшимча жинсий безлари томонидан ишлаб чиқарилган суюклик билан ёпиштириб қўйилади. Ҳашаротлар ту-хумларини кўпроқ ўсимлик ичига ёки ўсимлик тўқималарига ботириб қўйиши ҳам мумкин. Масалан, тенг-сиз ипакчи капалаклар тухумларини ўз устидан синдириболгантукчалари билан қоплайди. Олма куяси тухум­лар тўдасини қўшимча жинсий бези чиқиндиси билан суваб қўяди. Чи-гирткаларнинг купи тухумларини тупроқ ичида ясалган кўзачалар ичига жойлаштиради.
Умуман ҳашаротларнинг тухум-лари ва уларнинг тухум қўйиши (жойланиши) турли хил бўлиши ха-рактерлидир (I таблица, В, Г.). Булар уларнинг тухумлик даврида оиласи, авлоди ва турини аниқлашда муҳим роль ўйнайди. Бу фазада асосан эм-брионал ривожланиш даври ўтади. ч/ Эмбрионал ривожла­ниш тухум ядросини бўлинишидан сўнг сиртқи протоплазматик қаватга киришдан бошланади. Ядронинг бў-линиши натижасида ёш ядролар ҳосил бўлиб, эмбрионнинг дастлабки ҳу-жайралари — бластомерлар ҳосил қилади. Бластомерлар озиқали сариғликни ўрайди вабластодер-м а ҳосил қилади,
Баъзи тубан ҳашаротлар тухумла-рида сариглик моддаси кам бўлиб, улар тўла ва текис бўлинади. Текис бўлинишда ҳам бластомерлар аввало м о р у л а даврини ўтиб, тухум сир-тига жойлашади. Бошқа ҳашаротлар-да зса морула даври бўлмайди, чунки сариглик модда етарлидир.
Бластодерма ҳосил бўлгандан сўнг унинг айрим участкасида ҳужайра-лар бўлина бошлайди ва бир жойда қалинлашган эмбрион йўли ҳосил бўлади, ана шундан эмбрион ҳосил бўлади.