Тошкент — «МЕҲнат» —1986

Қамровчи оёқ — қамраш аппара-тига айланган бўлиб, ўлжасини қам-раш ва эгилиб жойлаш учун хизмат қилади. Сон ва болдирлари чўзинчоқ, улар тишлар ёки игначалар билан қопланган !бўлади.
Ёпишувчи оёқ баъзи бир эркак сув қўнғизнинг олдинги оёқлари бў-либ, бармоғининг учта биринчи бў-ғими кенгайган, остки томонида най-чалар ёки япроқчалар шаклидаги ёпишғичлари бўлади.
Йиғувчи оёқда болдир ва, айниқса, биринчи бармоқ бўғими кенгайган. Болдирининг ташқи қисмида чуқурча шаклида халтачаси, йиғувчи аппа­рати борлиги билан характерланади. Бу типдаги оёқ гул чангини йиғувчи ёки ташувчи ҳашаротларда бўлади.
3. Кўкрак бўғимлардаги қанотла-рини узиб оласиз ва лупа билан қарайсиз. Ҳашаротларнинг қанотлари кўпинча икки жуфт, баъзан бир жуфт (ўрта бўғимда) бўлади. Қанотлари ташқи кўринишидан учбурчак шаклида учи.орқа бурчаги ва туби ёки илдизини кў-расиз. Қанотни микроскоп ёки бино-куляр остида кўраётганда томирла-рининг тузилишига алоҳида эътибор қиласиз. Қанотдаги к о с т а л, с у б-к оста л, адиал, медиал томирларни ва уларнинг „тармоқла-рини кўрасиз. Тайёр препаратлар орқали турли хил қанот типлари билан танишиб чиқасиз (9- расм).
Ҳашаротнинг кўкрак бўғими тузи­лиши, оёқ, қанот тузилиши ва тип-ларининг расмларини чизинг. ^

5-иш. Қорин бўлаги ва унинг ўсимталари
Ў р г а н и ш объектлари: далаляр, яррякаіплар, капалаклар, чигивткасимонлар, темирчаклар, су- йса;арилар, арилар, чумолилар ва

/ амалий машғулот
29

1. Тана бўлакларига ажратилма-

ган бир неча хил ҳашаротнингқорин
бўлаги тузилиши, кўкрак бўлаги би-
лан туташиши ва ўсимталарнинг тузи-
лиши билан танишиб чиқасиз (10-
расм).
Қорин бўғимларида ҳам худди кўк-рак бўғимларидаги каби елка — т е р-г и т, ён томонлар — плей рит ва остки .томони — 'стернит бў-лади. Бўғим сонлари турли хил ҳаша-ротларда турли хилда бўлишини (ку­пи билан 11—12, баъзан 4—5 та\икки қанотлиларда), елка томони \ тер-гитлар, ост томони [стернитлар билан бир хил бўлмаслигини кўриб чиңасиз. (Елка ва ост томонидан бў-ғимларни санаб чиқинг)
2. Қорин бўлагини кўкрак бўлаги
билан туташиш хиллари б о т и қ,
кенгбандли, осилувчан,
Иш тартиби
узун бандлилар билан тани­шиб чиқасиз.
3. Қорин бўғимларини, 1—7 г е-нитал олди, 8—9 ж и н с и й ёки генитал ва 10—12 г е н и-т а л к е т и бўғимларни микроскоп остида кузатиб, уларнинг ўсимталари билан танишиб чиқинг. Қорин бўла-гида ҳаракат органлари бўлмайди. Орқа бўғимларида турли хил ўсим-талар бўлади. Анал — орқа чиқарув тешигини топасиз ва микроскоп остида кўрасиз. Эркак ҳамда урғочи суварак қоринларини бир-бирлари би­лан тақкрсланг. Эркаклардаги церки-лар, грифелькилар, урғочилардаги ту-хум ңуйгич (чигирткасимонларда), ариларнинг найзаси ва бошқа ўсим-талар билан танишиб чиқиб, қорин бўлаги ва уларнинг ўсимталари рас-мини чизинг.