Тошдту «Иқтисодиёт назарияси»


Чет элликларнинг миллий иктисодиёт товарларига сарфлари



Download 3,03 Mb.
bet71/123
Sana22.02.2022
Hajmi3,03 Mb.
#105350
1   ...   67   68   69   70   71   72   73   74   ...   123
Bog'liq
Иктисодиёт назарияси маъруза матнлари — копия

Чет элликларнинг миллий иктисодиёт товарларига сарфлари худди мамлакат ичидаги истеъмолчилик сарфлари каби миллий ишлаб чиқариш даражасига боғлиқ. Шу сабабли ЯИМни сарфлар бўйича ҳисоблашда говар ва хизматларга чет элликларнинг сарфлари, яъни экспорт киймати ҳам қўшилади. Бошқа томондан, истеъмол ва инвестицион сарфлар ҳамда давлат маблағларининг бир кисми импорт қилинган, яъни чет элда ишлаб чикарилган товарларга сарфланади. Миллий ишлаб чиқариш умумий ҳажми асоссиз ошиб кетмаслиги учун импорт ҳажми ЯИМ таркибидан чиқарилади. Экспорт ва импорт миқдорлари ўртасидаги фарқ товар ва хизматларнинг соф экспорти ёки оддий килиб соф экспорт дейилади. Соф экспорт ижобий ва салбий бўлиши мумкин. Агар экспорт импортдан ортик бўлса ижобий, импорт экспортдан ортиқ бўлса салбий бўлади.
Қараб чиқилган сарфларнинг тўрт тоифасига нотижорат муассасалар (касаба уюшмалар, сиёсий партиялар, диний ташкилотлар ва ижтимоий хашкилотлар) сарфлари ва моддий айланма воситалари захирасидаги ўзгаришларни қўшиб чиқиш йўли билан ЯИМ ҳажми аниқланади.
Учинчи усул - бу ЯИМни ҳисоблашга даромадлар буйнча ёндашув.
Мазкур йилда ишлаб чиқарилган пировард маҳсулот ҳажмидан олинган барча даромадлар уй хўжаликлари иххиёрига иш ҳақи, рента тўловлари, фоиз ва фойда шаклида келиб тушади. Шу сабабли бу усулда ЯИМ пировард маҳсулот ҳисобидан олинган ана шу барча даромадларни қўшиб чиқиш орқали аникланади.
ЯИМни даромадлар бўйича ҳисоблашда уй хўжаликлари, корхона ва давлат муассасаларининг дастлабки, яъни тақсимланган даромадларини меҳнат ҳақи ва ялпи фойдага (рента, ссуда фоизи ва тадбиркорлик фойдаси ва ҳ.к.) ажратиш мумкин. ЯИМни мазкур усул бўйича қисоблашда даромадларнинг барча суммасига истеъмол килинган асосий капитал қиймати (амортизация ажратмаси) ва бизнесга эгри соликдар суммаси ҳам қўшилади.



ЯИМни ҳисоблашда унинг гаркибига кирган даромадлар ва даромад билан боғлиқ бўлмаган сарфлар (амортизация ва эгри соликдар) нинг алохида турларини тўларок қараб чиқамиз.


Амортизация ажратмаси шу йил ишлаб чикарилган маҳсулот (ЯИМ) қиймати таркибига ишлаб чиқариш харажатлари сифатида кириб, маҳсулот сотилиши натижасида пул шаклида қайтиб келади ва амортизация фонли ҳисобида тўпланиб боради.
Эгри соликлар корхоналар учун ишлаб чиқариш харажаглари сифатида чиқади ва шу сабабли маҳсулот нархига кўшилади. Бундай соликлар ўз ичига акциз тўловлари, сотишдан олинадиган соликлар, мулк солиғи, лицензия ва божхона тўловларини олади.
Даромадларнинг энг муқим тури иш ҳақи тадбиркорлар ва давлат томонидан ишчи кучини такдим қилганларга тўланади. У иш ҳақига кўплаб кўшимчалар, ижтимоий сугурта тўловлари ва нафақа таъминотининг ҳар хил хусусий фондлари, ишсизлик нафақалари ва бошқа ҳар хил мукофот ҳамда имтиёхтарларни ўз ичига олади. Иш қақига бу кўшимчалар иш кучини ёллаш билан боғлиқ бўлтан харажатининг бир қисми сифатида чикади ва шу сабабли корхонанинг иш қақи тўлашга умумий сарфларининг таркибий кисми сифатида қаралади.
Рента тўловлари иқтисодиётни ресурслар (капитал, ер) билан таъминловчи уй хўжаликларининг оладиган даромади ҳисобланиб, корхона харажатлари таркибига киради.
Фоиз пул капитали эгаларига пул даромади тўловларидан иборат. Бунда давлат томонидан амалга ошириладиган фоизли тўловлар, фоизли даромадлар таркибидан чиқарилади.
Мулкдан олинадиган даромадлар икки турга бўлинади: бир қисми мулкга даромад ва бошқа қисми эса корпорациялар фойдаси дейилади.



Download 3,03 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   67   68   69   70   71   72   73   74   ...   123




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish