Тошдту «Иқтисодиёт назарияси»

1) жиноятга алоқадор иқтисодиёт - расмий иқтисодиёт таркибига иқтисодий жиноятнинг киритилиши (бойликларнинг талон-тарож қилиниши; назоратнинг ҳар қандай шаклидан яширинган ҳолдаги ҳуфёна иқтисодий фаолият - наркобизнес, қимор ўйинлари, фоҳишабохчик; даромадларни ноиқтисодий қайта тақсимлаш шакли сифатидаги фуқароларнинг шахсий мулкига қарши умумжиноий ҳаракатлар - босқинчилик, шахсий мулкни зўрлик билан тортиб олиш, ўғирлаш, рэкет);
2) сохта иқтисодиёт - ҳисобга олиш ва хисоботларнинг амалдаги тизимига сохта натижаларни ҳакиқий натижа сифатида киритувчи расмий иқтисодиёт (қўшиб ёзишлар);
3) норасмий иктисодиёт - иқтисодий субъектлар ўртасидаги норасмий узаро алоқалар тизими бўлиб, у мазкур субьектлар ўртасидаги шахсий муносабатлар ва бевосита алоқаларга асосланади;
4) яширин иккаламчи иктисодиёт - якка тартибдаги ва кооператив фаолиятнинг назоратдан яширинган, яъни қонун томонидан тақиқланган ёки белгиланган тартибда рўйхатдан ўтмаган тури.


2. Соф миллий маҳсулот, миллий даромад ва миллий ҳисоб тизимининг бошқа кўрсаткичлари.

Миллий мақсулотни хисоблашда миллий ҳисоблар тизимидан фойдаланилади. Миллий ҳисоблар тизими (МҲТ) - бу барча асосий иктисодий жараёнларни, такрор ишлаб чиқариш шароитлари, жараёнлари ва нагижаларини тавсифловчи ўзаро боғлиқ макроиқтисодий кўрсаткичлар, таснифлар ва гурухлар тизими.

МҲТ БМТ томонидан эълон килинган «Миллий ҳисоблар ва ёрдамчи жадваллар тизими» номли ҳужжат асосида халкаро статистикада стандарт тизим сифатида 1953 йилдан бошлаб қўлланила бошлади. Ҳозирги даврда дунёнинг 100 дан ошиқ мамлакатларида, шу жумладан Узбекистонда мазкур тизим кенг қўлланилади.
Миллий ҳисоблар тизими асосини йиғма баланслар ташкил қилади. Бунга даромад ва харажатлар баланси мисол бўлиши мумкин. Даромадлар хўжалик бирликлари ва ахоли умумий даромадлари (иш ҳақи, фойда, даромадларнинг бошқа турлари, амортизация) суммасини акс эттиради. Харажатдар тўртта гурухдан иборат бўлади: истеъмол, инвестициялар, давлат хариди, соф экспорт. Миллий хисоблар макроиктисодиётнинг меъёрдаги - мувозанатли ҳолатга эришиш даражасини аниклашга ёрдам беради.
Ушбу миллий ҳисоблар тизими асосида ЯИМ уч хил усул билан ҳисобланиши мумкин: