|
ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
227
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
Олий таълим муассасалари бакалавриат йўналишларининг бошқа тилларда таълим
оладиган талабалари учун амалдаги “Ўзбек тили” фан дастури икки қисмдан иборат бўлиб,
биринчи қисмда ўзбек тилида оғзаки ва ёзма нутқни ўстириш кўзда тутилган. Иккинчи
қисмда ҳозирги даврда мутахассисларнинг давлат тилида иш юритиш малакасини
эгаллашлари муҳим эканлиги муносабати билан бир қатор иш ҳужжатлари, яъни ташкилий,
фармойиш, маълумот-ахборот ҳужжатлари ҳамда хизмат хатларини тузиш кўникма-
малакаларини ривожлантириш кўзда тутилган [3]. Бироқ шуни таъкидлаш керакки,
дастурнинг бу қисмида ривожлантирилиши кўзда тутилган компетенциялар нафақат бошқа
тилларда, балки ўзбек тилида таълим олувчи талабаларга ҳам ниҳоятда зарур. Олий таълим
босқичида шу пайтгача бунинг учун алоҳида ўқув фани йўқ эди.
Шу ўринда таълимнинг ушбу босқичида талабаларнинг бўлажак касби доирасида
қўлланадиган ички норматив ҳужжатларни тузишни ўргатиш зарурлигини таъкидлаш жоиз.
Бунда ҳар бир йўналишнинг ўзига хос хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда, касб фаолиятига
доир ҳужжатларнинг намуналарини ўрганиш, уларни мустақил тарзда тузиш малакаларига
эга бўлиш муҳимдир.
Ҳақиқатдан ҳам, узлуксиз таълимда давлат тилини ўқитишда ўқувчи-талабаларнинг
нутқини шакллантириш, уларнинг саводхонлигини ошириш, бўлажак касбга тайёрлашни
босқичма-босқич амалга оширишда уларнинг келгуси фаолиятида ушбу лаёқат қай даражада
керак бўлишини эътиборда тутиш лозим. Зеро, ҳар қандай мутахассиснинг фаолиятида
ҳужжатлар қанчалик муҳим ўрин тутишини инкор этиб бўлмайди.
Таълимнинг турли босқичларида жорий қилинган ўқув дастурларининг таҳлили
уларда деярли бир хил ҳужжатлар билан иш олиб борилишини кўрсатади. Бу ҳолат таълим
бошқа тилларда олиб бориладиган синфлар ва гуруҳлар учун ўзбек тилидан дарслик ва
қўлланмаларда ҳам акс этган. Бизнингча, олий таълим муассасаларида ўзбек тилидан ишчи
ўқув дастурларни тузишда таълим узлуксизлигидан келиб чиққан ҳолда қуйи босқичларда
ўтилган айрим мавзулар қисқартирилиши ҳамда бевосита соҳавий-касбий малака ҳосил
қилишга йўналтирилган мавзулар киритилиши мақсадга мувофиқ.
Амалда юқорида айтиб ўтилган иш қоғозлари, расмий-идоравий услубдаги ҳужжатлар
билан ишлашда асосан уларнинг намуналарини бериш ва намуналар асосида ҳужжат тузиш
билан чекланиб қолинмоқда. Бу кўр-кўрона тайёр қолипдан баъзи ўзгартиришларни
киритган ҳолда ҳужжат тузиш демакдир. Ушбу жараён бўлажак мутахассисни фикрлашга,
таҳлил қилишга, хулоса чиқаришга ундаши, шунингдек ҳар бир тузиладиган ҳужжатга
ижодий ёндашишни ҳам тақозо қилиши лозим. Бунинг учун ҳужжатларнинг зарурий
қисмларини ёки схемаларини ёздириш билан кифояланиб қолмасдан, улардаги нутқ
қолипларини таҳлил қилиш, уларнинг ўзига хос лексикасини ўргатиш, ҳужжатлар
матнларини мантиқий қисмларга ажратиш ва улардан хулоса чиқариш малакаларини ҳам
шакллантириш керак. Хусусан, расмий иш услубининг турли жанрлари билан яқиндан
танишиш баробарида, иш ҳужжатларининг реквизитлари, ҳужжатларни тўлдириш
хусусиятлари, уларнинг схематик тарздаги кўриниши, хизмат юзасидан тўлдириладиган
ҳужжатлар тили, улардаги нутқ моделлари ва конструкциялар, уларнинг лексик ва синтактик
хусусиятлари, стандарт қолип тушунчаларини ўзлаштириб олиш муҳимдир.
Бугунги кунда турли таълим йўналишлари учун амалдаги ўқув қўлланмалар,
дарсликларни янгилаш, улардаги матнлар ва берилган топшириқларни ҳозирги талабларга
мувофиқлаштириш, таълим жараёнига янги инновацияларни олиб кириш долзарб
муаммолардан бири бўлиб келмоқда. Бироқ ўқув дастурларида кўп ҳолларда қуйи таълим
босқичларида
ўтилган
маълумотлар
қайтарилиб,
расмий-идоравий
услубнинг
хусусиятларини ўрганишда тадрижий ўсиш кузатилмаяпти.
Бўлажак мутахассиснинг касбий компетенциясини шакллантиришда шу соҳага
оид терминларни ўргатиш ниҳоятда муҳим амалий аҳамиятга эга. Шу боис ўзбек тили
таълими жараёнида имкон қадар кўпроқ соҳавий терминларни ўз ичига олган
Do'stlaringiz bilan baham: |
