Termiz muhandislik-texnologiya instituti

1.2 RUX SULFAT ERITMASINI ZARRALARDAN TOZALASH

Sulfat eritmasidagi mavjud bo‘lgan hamma zarra moddalarni 4 guruhga bo‘lsa bo‘ladi.

1. 
   Fe, AI, Cu, As, Cd, Ge, Jn, iO2.
   
2. 
   Cu, Cd, Ni, Ta.
   
3. 
   Co, Cl, F.
   
4. 
   K, Na, Mg, Mn.
   

Birinchi guruhdagi aralashmalar eritmadan gidroliz, birga cho‘kish, adsorbsiya va koagulatsiya yo‘llari bilan ajralib chiqadi.
Ikkinchi guruhda moddalardan tozalash — sementatsiya usuli bilan olib boriladi. Bunda elektr salbiyroq bo‘lgan rux undan elektr manfiy elementlarni siqib chiqaradi va cho‘kmaga o‘tkazadi. Rux o‘zi esa ion holatda eritmada qoladi va uni boyitadi.
Uchinchi guruhdagi moddalar faqat kimyoviy usul bilan chiqariladi. Ular maxsus qo‘shilgan reagent bilan qiyin eriydigan birikmalar hosil qilib, cho‘kmaga o‘tadi.
To‘rtinchi guruhdagi elementlar umuman ajralib chiqmaydi va eritmada to‘planadi. Ulardan tozalash uchun eritma qismi jarayon- dan chiqarilib, shu elementsiz toza eritmaga almashtiriladi, chiqarilgan eritmadagi rux keyinchalik ajratib olinadi.
Gidrolitik tozalash
Gidrolitik tozalash metall kationlarni eritmada suv bilan o‘zaro bog‘lanib, qiyin eriydigan gidrooksid hosil qilishga asoslangan. Bunda metallning konsentratsiyasi pasayadi va eritma tozalanadi.
Umumiy holda kationning gidroliz reaksiyasi yoziladi:
Me⁺ⁿ + n H O = Me (OH) + n H⁺
bunda: Meⁿ⁺ — metall kationi; n — kation zaryadi.
21.1 reaksiyasining borishi eritma pH ga bog‘liqdir: nordon muhitda metall gidrooksidi eriydi, aslida esa cho‘kadi.
Har bir metallda o‘ziga xos eritma pH qiymati bor, qaysiki gidroliz reaksiyasi muvozanatda bo‘ladi. Bu pH ning nomi — pH˚ g. tandart sharoitlar uchun (a=1 mol/l, t= 25C˚) bir qancha pH qiymatlari: n (II), Fe (III), AI(III) bu sharoitlarda erimaydigan gidrooksidlar hosil qiladi.
Agar (21.1) reaksiya standart sharoitlarda o‘xshamasa, pH qiymati kation eritmalardagi aktivligiga bog‘liqdir.
pH = A—1/n Ig C men+
bunda: C — kationning eritmadagi konsentratsiyasi, mol/l; A — kationga xos doimiylik.
O‘z qatorida A = -Ig L — IgK 1 - Ig Me n
bunda: L — gidrooksidning erish qobiliyati; K — suvning ionlar ko‘paytmasi; Me — kationning aktivlik koeffitsiyenti.
hunday qilib, neytral tanlab eritish sharoitlarida qiyin eriydigan Fe (III), As (III), b (III), aluminiy, Cu (II) va bir qancha noyob metallar gidrooksidlari cho‘kmaga o‘tadi va sulfat eritmasi bu zarra moddalardan tozalanadi.