Bob I. Asosiy qisim
1.1 Ruxni xomashyodan ajratib olish texnologiyasi
Ishlab chiqarish hajmi bo‘yicha rux aluminiy va misdan keyin uchinchi o‘rinda turadi. Bir yilda dunyoda 5—7 mln t rux ishlab chiqariladi. Olmaliq tog‘-metallurgiya kombinatining ishlab chiqarish imkoniyati 75—85 foizni tashkil etadi. Zavodning ishlab chiqarish imkoniyati bir yilda 1000 (ming) tonnadan ziyodroqdir.
Quyidagi xorijiy davlatlarda rux ishlab chiqariladi: AQ H, Yaponiya, Rossiya, Kanada, Avstraliya, Olmoniya, Fransiya, Bol- gariya, Polsha, Beniluks, Qozog‘iston va boshqalar. Dunyo miqyosida ishlab chiqilgan ruxning o‘zlashtirilishi quyidagichadir,foiz: oq tunuka olish 36; latun va bronza olish 26; quymakorlik 26; rux prokati 3; kimyo mollari 6,5. Ruxni asosiy o‘zlashtiruvchi davlatlar AQ H, Yaponiya, Olmo- niya, Rossiya. O‘zbekiston mahsulotini xorijiy davlatlarga eksport qiladi. 1 tonna ruxning narxi dunyo bozorida 950—1050 AQ H dollarida sotiladi. Metall, asosan, mineral zaxiralaridan olinadi. Ikkilamchi xomashyodan foydalanish endi keng yo‘lga qo‘yilayapti.
Rux xomashyosining tavsifi
Tabiatda rux asosan sulfid holatida uchraydi. Bir xil rux birik- malari — bu kislorod bilan bog‘langan oksid zaxiralaridir. anoatda keng tarqalgan va ishlab chiqarishda tushgan bu — kompleks rux- qo‘rg‘oshin sulfidli polimetall mis rudalardir. Bu rudalarda asosiy metallardan tashqari yana mis, kadmiy, nodir va kamyob metallar bor. Zamonaviy rudalarda ruxning miqdori 1,5 foiz, rux-qo‘rg‘oshin rudalarda esa 1,0—1,5 foiz Zn va 0,4—0,5 foiz Pb bor. Bu rudalarni qayta ishlashdan oldin boyitiladi. Asosiy boyitish usuli — selektiv flotatsiyadir. Oldin rudadan kollektiv rux-qo‘rg‘oshin boyitmasi olinib, keyin u alohida rux va qo‘rg‘oshin boyitmalariga ajratiladi.
Sulfidli rudalarda rux asosan sfalerit — Zn shaklida uchraydi. Oksidlangan rudalarda rux karbonat ZnCO3 (smitsonit) va gidrosinkiy ZnCO3 · 2Zn (OH) va silikat (valletit Zn2 iO4) turlarda uchraydi. Ruxni boyitmaga o‘tish darajasi 70—85 foizni tashkil qiladi. Rux boyitmasining taxminiy miqdori, %:
Zn — 40—60; Pb — 0,2—3,5; Ca — 0,15—2,3; Fe — 2,5—13; — 30—35; Ca — 0,1—0,5; As —0,03—0,3; b — 0,01—0,07; Ca — 0,001—0,013; Jn — 0,001—0,07.
Boyitma maydaligi 30—35 foiz (-75 mkm) — 70—90 foiz (-75mkm) masofada o‘zgaradi. Boyitmaning muhim texnologik xususiyatlari bo‘lgan zichlik: -3,4—4,3 g/sm3; to‘kilish massasi 1,9—2,3 g/sm3, namlik 10—16 foiz, quritilgandan keyin 6—8 foiz.
Do'stlaringiz bilan baham: |