Termiz muhandislik-texnologiya instituti

Elektrolit aylanishi va sovitilishi
Eritmaning aylanishi uni sovitish sistemasiga bog‘liq. Zamonaviy zavodlarda vannadan bir balandlikda joylashgan va neytral, tozalangan hamda ishlatilgan elektrolitlarning intensiv aylanishligi qo‘llaniladi. Bunday aylanish sistema intensiv sxemada ishlaydigan zavodlarda qo‘llaniladi, chunki ajralib chiqayotgan fizikaviy issiqligini maxsus moslama bilan chiqarishning iloji yo‘q. Bu holatlarda elektrolitni markazlashtirgan sovitish sistemasi qo‘llaniladi. ovitish vakuum-bug‘lanish dastgohida o‘tkaziladi.
Aylanish va sovitish sistemasini tanlash elektroliz tarkibiga bog‘liq. Tok zichligi 400—550 A/m² atrofida bo‘lsa, bir karra aylanish yetar- lidir. Bunda elektrodda ajralib chiqayotgan gaz eritmani qo‘shimcha aralashtiradi.
Elektroliz sexlarini tashkil qilish
Rux elektroliz sexlari uchta asosiy bo‘limlardan iborat: tok berish elektroliz va katodli ruxni qayta eritish. Vannalar bir balandlikda o‘rnatiladi.
Elektroliz sexining asosiy dastgohi anod va katodli vanna, tok o‘tkazuvchi shishalar, elektrolitni quyish va chiqarish moslamalari va uni sovitish. Vanna temir-betondan tayyorlanib, uning ichki o‘lchamlari: uzunligi 1,5—3,9 m; eni 0,8—0,9 m; chuqurligi 1,0— 1,4 m. Vannaning ichki sirti viniplast bilan tayyorlangan.
Vannadagi katod va anodlarning soni vanna o‘lchami va elektrod- lar masofasiga bog‘liq. Ko‘p zavodlarda bir xil elektrodlar aro masofa 70—80 mm. Bu masofani kamaytirish qo‘shimcha elektrodlar joylashtirishga imkon yaratadi. Bu tadbir tok zichligi o‘zgarmagan holda unumdorlikni oshirishi mumkin. Faqat elektrodlarni o‘ta yaqinlashtirish katod va anodlarda qisqa tutashuv bo‘lishiga olib kelishi mumkin.
Katodlar A 1 markali aluminiydan tayyorlanadi. Uning eni 4—5 mm. Dendrit hosil bo‘lishini kamaytirish maqsadida katod anodga nisbatan 20—25 mm ga enliroq va uzunroq qilinadi.
Katodlarning chekkalariga rux o‘tirmasligi uchun unga rezinali plyonka kiydiriladi.
Anodni ko‘pchilik zavodlarda 1 foiz kumushi bor qo‘rg‘oshin eritmasidan yasaladi.
Elektrolitlarni sovitish vakuum-bug‘lovchi moslamalarda o‘tkaziladi. Uning ishlash prinsipi: suyuqlik ustida vakuum paydo qilinadi. Buning natijasida suv qaynaydi va bug‘lanadi. Qolgan eritma esa bug‘lanish issiqligi natijasida belgilangan haroratgacha sovitiladi.