Termiz muhandislik-texnologiya instituti

Getit jarayon
Rux keki ishlatilgan elektrolit bilan 6—8 soat davomida 95˚C haroratda tanlab eritiladi. Jarayon erkin sulfat kislotaning 50 g/l qoldiq miqdorigacha davom ettiriladi. Olingan qo‘rg‘oshin-kumush kek o‘z tarkibida 25 foiz Pb hamda 3—4 foiz Zn saqlaydi va u qo‘rg‘oshin zavodlarga yuboriladi. Kekning ajralib chiqishi umumiy rux kekining 1/3 qismini tashkil etadi.
Kekning tanlab eritilgan eritmasida temirning qismi (30 g/l) Fe2 ( O4)3 turida uchraydi. Vaqtdan oldin temir (III) gidrolizining oldini olish maqsadida temir rux sulfidi bilan tiklanadi:
Fe2( O4)3 + Zn = Zn O4 + 2Fe O4 +
Tiklanish reaksiyasini 97˚C da 3—4 soat davomida olib boriladi. Tarkibida 20% Zn va 50% bo‘lgan sulfidli kek, dastlabki konsen- trat bilan birga kuydirishga yuboriladi.
20 g/l H2O4, 20—30 g/l ekvivalentli temir va 1 g/l uch valentli temirga ega bo‘lgan eritma neytrallashadi. Neytralizator hisobida kuyindi qo‘llaniladi:
H2 O4 + ZnO = Zn O4+H2O
Eritma H2 O4 miqdorini 3 g/l gacha pasaytiradi. Bunda Fe (III) cho‘kmaga o‘tadi. Neytrallangandan so‘ng quyultirilgan mahsulot tanlab eritish uchun qaytariladi, eritmadan esa getit cho‘ktiriladi.
Operatsiyani 90—95˚C da 6 soat davomida o‘tkaziladi. Bunda eritmani qo‘shimcha neytrallab, pH = 1,5—2,5 pasaytiriladi va Fe (II) ni havoda kislorod bilan oksidlantiriladi. Temirning oksidlanishi Cu (II) ishtirokida tezroq o‘tadi. Oksidlangan temir gidrolizga uchraydi va qiyin eriydigan getit (-FeOOH) hosil qiladi.
Fe2( O3)4 + 4H2O = 2 FeOOH + 3 H2 O4
Cho‘kma deyarli yaxshi quyuqlanadi va filtrlanadi. Getit kekida 50 foiz Fe va 3—4 foiz Zn mavjud. U otvalga tashlanadi, eritma esa neytral tanlab eritishga yuboriladi. Getit jarayonida rux kekidan 80 foiz Zn va Cd hamda 70 foiz Cu ajratib olinadi. Bu ruxni zavod bo‘yicha ajratib olish darajasini 95—96 foiz oshirishga olib keladi. Ruxni yuqori darajada ajratib olishdan tashqari, getit jarayonining yana bir necha yutuqlari bor. Bular ichida eritmani 70 foiz gacha quyidagi zarra aralashmalardan tozalash mumkin: As, b, Ge, In, A va boshqalar. Getit cho‘kma yengil filtrlanadi [0,5—1,0 t/ (m·soat)]. Jarayon defitsit bo‘lmagan (rux konsentrati, kuyindi, ishlatilgan elektrolit, havo) moddalar va oddiy moslamalarda qo‘llaniladi.