Termiz muhandislik-texnologiya instituti

Kadmiy ishlab chiqarishdagi aylanma eritmalar hajmi va ulardagi rux miqdorini hisobi
Eritmadagi jami rux miqdorini bilish uchun, kadmiy ishlab chiqarishda Cu-Cd kekini ishlatilgandan keyin jarayonga keledigan aylanma eritmalardagi rux miqdorini aniqlash kerak.
Amaliyotdan ma’lumki, kadmiy ishlab chiqarishda 1 kg metallik kadmiyga nisbatan rux changi sarfi 2.2-2.7 kg ni tashkil qiladi. 2.6 kg/kg sarflanadi deb qabul qilamiz.
Amaliyotdan ma’lumki, Cu-Cd kekidan kadmiy chiqishi 96 % ni tashkil qiladi. Bundan 1 kg kadmiy uchun metallik rux sarfi neytral eritma uchun 2.6•0.96 = 2.496 kg/kg.
Kadmiy ishlab chiqarishda rux changi sarfi
2.496•2.13:1000 = 5.31 tonna/sutka.
Jami kadmiy ishlab chiqarishga kelgan rux miqdori 7.8+5.31 = 13.11 t/sutka.
Kadmiy ishlab chiqaishda aylanma rux eritmasida rux chiqishi 96-97.5 % ni tashkil qiladi. Agar yuqoridagi eritmalar kobaltdan ksantogenet bilan tozalansa, koboalt keki bilan rux yo’qolgani uchun, rux chiqishi 1.2-1.3% ga kambo’ladi hisob uchun chiqishni 96.4 % deb olamiz. Kadmiy ishlab chiqarishda aylanma eritmalardagi rux miqdori 13.11•0.964 = 12.63 t/sutka.
Kadmiy ishlab chiqarishni aylanma eritmalar miqdoini kislota safidan aniqlaymiz, u quyidagiga teng 100•12.63:65.4=19.3 t/sutka.
Hosil bo’lgan aylanma eritmalar miqdoi 19.3•1000:140 = 137.85 m³ /sutka.
Jami hosil bo’lgan aylanma eritmamiqdori 2675.4+358.8+137.85 = 3172.05 m³ /sutka.
Kompleks tozlashdan oldin eritmadagi mis va kadmiy maqdori, g/l:
Cu (4.15•1000•1000):(3172.05•1000) = 1.3;
Cd (2.13•1000•1000):(3172.05•1000) = 0.67.
Tayyor rux elektroliti miqdorini aniqlaymiz. Sulfat kislotasini 1m³ eritmasini neytrallashuchun kerak bo’ladigan rux miqdori
65.4•140:98 = 93.43 kg.
Neytral eritmalarni qayta ishlashda rux yo’qolishini 0.3 % deb olamiz. Tayyor eritmadagi hosil bo’lgan rux maqdori 244.93+0.997 (32.84+12.63) = 290.26 t/sutka.
Rux elektroliti miqdori: 290.26•1000:93.43 = 3107
Olingan ma’lumotlar asosida jadval tuzamiz.
4-jadval
Kuyindini tanlab eritishni material balansi, tonnada

Balans moddalari	Jami	bunda
		Zn	Pb	Cd	Cu
Yuklandi:
Kuyindi	515.4	284.81	8.91	2.32	5.51
Velts oksidlarni tanlab eritishdan oligan eritma	353.8	32.84	-	0.39	0.35
Kadmiy ishlab chiqarishni aylanma eritmalari	135.2	12.63	-	-	-
Rux changi	-	13.48	-	-	-