Tema: O’zbekistan Resublikasinin’ makroekonomikaliq ko’rsetkishleri analizi

JIO’ di dáramatlar (bólistiriw usılı ) boyınsha esaplaw.
JIO’di dáramatlar boyınsha anıqlawda juwmaqlawshı ónimdi islep shıǵarıw processinde rezident-islep shıǵarıw birlikleri tárepinen, qosılǵan bahalar esabınan to’lengen dáslepki dáramatlar qosıp shıǵıladı. JIO’ di dáramatlar jıyındısı kórinisinde esaplawda tiykarınan tómendegi kórsetkishlerden paydalanıladı :
-sap tikkeley bolmag’an salıqlar (Tn) - tikkeley bolmaǵan salıqlar (qosılǵan baha salıǵı, bajıxana bajilari) hám subsidiyalar kólemleri ortasındaǵı parq;
- jallanba isshilerdin’ is haqi (W) - jeke hám mámleket kompaniyalarınıń jallanba esaplaǵan barlıq túrdegi miynet haqi tólewleriniń nominal muǵdarı plyus jumıs beretuǵınlar tárepinen mıynet haqı fondina salıstırǵanda esaplanıp to’lenetug’in social qamsızlandırıwg’a ajıratılǵan qarjıları. Ózbekstan Respublikasında bul ajıratılǵan qarjı norması 2005 jılda mıynet haqı fondina salıstırǵanda 31% bolǵan bolsa, 2006 jıldan baslap 25 % etip belgilendi.
Korporaciyalardin’ jalpı paydası + nokorporativ kárxanalar daramati (R). Korporativ emes kárxanalar - kishi kólemdegi úy xojalıqlarına tiyisli kárxanalar bolıp, olarda kárxana paydası hám kárxana ıyesiniń mıynet haqı elementleri óz-ara qosılıp ketken boladı. Bul jaǵday aralas dáramat terminin qollawg’a sebep boladı.
R = Korporaciyalardin’ sap paydası (RI) + korporativ emes kárxanalar sap dáramatları (R2) + amortizaciya (A);
JIO’ di dáramatlar kórinisinde anıqlawda jalpı qosılǵan qundi úsh toparg’aǵa bo’lıw múmkin:
JIO’ = Tn + W+R
Alınǵan dáslepki dáramatlar qayta bólistiriliwi nátiyjesinde dividend, renta, tuwrıdan-tuwrı shet el investiciyalardan alınǵan reinvesticiya kórinisindegi dáramatlar payda boladı. Sonıń menen birge, JIO’di dáramatlar kórinisinde anıqlawda, ekonomikalıq teoriyada, dáramatlardi tómendegi komponentlerge bo’lıw názerde tutıladı :
- amortizatsiya (A);
- tikkeley bolmag’an (bilvosita) salıqlar (T);
- jallanba jumısshilardin’ is haqi (W);
- ijara haqi tólewi hám renta kórinisindegi dáramatlar (RI);
- kapital ushın alınǵan procent dáramatları (R2);
- múlkten keletuǵın dáramat (korporativ emes kárxanalar tabısı ) (PI); - korporaciya paydası (P2).

Korporaciyalar paydası óz gezeginde tómendegilerge bólinedi:

a) korporaciya paydasınan to’lenetuǵın salıqlar (P2. 1);
b) akciyanerler ortasında bólistiriletuǵın dividendler (P2. 2);
v) korporaciyanin’ bólistirilmegen paydası (P2. 3).
Keltirilgen jandasiwg’a kóre:
JIO’ = A + T + W + R1 + R2 + P1 +P2
Qárejetler hám dáramatlar kórinisinde esaplap tabılǵan JIO’ kólemi óz-ara sáykes keledi. Sebebi milliy ekonomika sheńberinde bir subyekt tárepinen etilgen hár qanday qárejet ekinshi subyekt ushın dáramat bolip túsedi.