Tema: O’zbekistan Resublikasinin’ makroekonomikaliq ko’rsetkishleri analizi

Milliy esaplaw sistemasındaǵı basqa kórsetkishler.
Milliy esaplaw sistemasına kóre milliy ekonomika rawajlanıwın analiz etiw ushın JIO’ kórsetkishinen basqa taǵı bir qatar kórsetkishlerden paydalanıladı. Bul kórsetkishlerge Jalpı milliy dáramat (JMD) kórsetkishi de kiredi. Bul kórsetkish MES tin’ aldınǵı kórinisinde esaplanǵan Jalpı milliy ónim (JMO’) kórsetkishi menen mánisi birdey bolıp tabıladı.
Jalpi milliy da’ramat - mámleket rezidentlerinin’ mámlekette hám mámleket sırtında islep shıǵarıwda qatnasıwdan hám múlkten alǵan baslanǵısh dáramatları jıyındısı bolıp tabıladı. JIO’ hám JMD kórsetkishleri ortasındaǵı parqti tómendegi formula kórinisinde oyda sawlelendiriw múmkin:
JMD = JIO’ + mámleket rezidentlerinin’ shet elden alǵan dáramatları norezidentlerinin’ mámleketten shet elge jibergen dáramatları.
Jalpi ishki o’nim hám Jalpi milliy da’ramattıń principal ayırmashılıqları sonda, olardan birinshisi mámleket rezidentleri tárepinen islep shıǵarılǵan juwmaqlawshı tovarlar hám xızmetler aǵımın o'lshese, ekinshisi olar alǵan baslanǵısh dáramatlardı o'lsheydi. Sap ishki ónim (SIO’) hám Sap milliy dáramat (SMD) kórsetkishleri JIO’ hám JMD kórsetkishlerinen amortizaciya (tutınilg’an tiykarǵı kapital ) summası muǵdarına parıqlanadi.
SIO’ = JIO’ - A

SMD = JMD - A

Makroekonomikalıq analizde, sonıń menen birge, MES ke kirmegen jeke dáramat (JD) kórsetkishi de qo'laniladi.

JD = SMD - Social qamsızlandırıw ajıratılǵan qarjıları + tikkeley bolmaǵan salıqlar + korporaciya paydasına salıqlar + Korporaciyalardin’ bólistirilmegen paydası + biznestiń procent dáramatları + transfert tólemleri + procentler ko'rinisinde alınǵan jeke dáramat

Procentler kórinisinde xalıq alǵan dáramatqa mámleket qarızları boyınsha alınǵan procent dáramatları da kiritiledi. Jeke dáramattan xalıq tóleytuǵın dáramat salıǵı, múlk salıǵı hám ayırım nosoliq tólewlerin ayırıp taslaw arqalı jeke ıqtıyardaǵı dáramat (JD) kórsetkishi tabıladı. JD úy xojalıqları tárepinen tutınıw (C) toplaw (S) ushın isletiledi
JD=C+S

Makroekonomikalıq analizde úy xojalıqlarınıń Jeke iqtiyardag’i da’ramat hám Jalpı milliy ıqtıyardaǵı dáramat kórsetkishleri óz-ara parıq etedi.

Jalpi milliy iqtiyardag’i da’ramat = JMD + Shet elden oling’an sap transfertler

Shet elden alıng’an sap transfertler = Mámleket sırtınan alınǵan transfertler – Mámlekettin’ sirtqa berilgen transfertler).

Jalpı milliy ıqtıyarındaǵı dáramat juwmaqlawshı tutınıw hám toplaw ushın isletiledi.

JMID = juwmaqlawshi tutınıw + Milliy fondlar
Juwmaqlawshı tutınıw úy xojalıqlarınıń tutiniw qárejetlerinen tısqarı húkimettiń tutınıw qárejetlerin de óz ishine aladı.