Tema: O’zbekistan Resublikasinin’ makroekonomikaliq ko’rsetkishleri analizi

Jalpı ishki ónim túsinigi.
Makroekonomikalıq statistika hám analizde uzaq dáwir dawamında jalpı milliy ónim hám jalpı ishki ónim kórsetkishlerinen teńdey paydalanıp kelindi. Hár eki agregat kórsetkish de mámlekettegi ekonomikalıq aktivlik dárejesin xarakterlasede, kapital hám jumısshı kúshi migraciyasi bar ekenligi sebepli olar bir-birinen óz-ara parıq etedi. Búgingi kunge kelip Milliy esapshılıq sistemasın qolIaytug’in derlik barlıq mámleketlerde jalpı ishki ónim kórsetkishi tiykarǵı makroekonomikalıq kórsetkish retinde tán alındı. Kóplegen ekonomikalıq ádebiyatlarda JIO’ islep shıǵarıliwinda qolIanilg’an resurslar qaysı mámleketke tiyisliliginen qat' iy názer, mámlekettiń jug'rofiy aymaǵında jaratılǵan pirovard tovarlar hám xızmetlerdiń bazar bahaları jıyındısi" dep tariyp berip kelingen. 1993-jılda qabıl etilgen BMSh MES tin’ jańa talqinina kóre bolsa Jalpı ishki ónim (JIO’) túsinigine anıqlamalar kirgizildi. Jańasha talqing’a kóre: JIO’ - mámleket rezidentleri tárepinen málim múddet dawamında islep shıǵarılǵan pirovard tovarlar hám xızmetler bazar bahalarınıń ulıwma jıyındısınan ibarat. JIO’ nıń “ishki'' dep atalıwına sebep onıń mámleket rezidentleri tárepinen jaratılıwı bolıp tabıladı. Rezident degende tek ǵana mámlekettiń yuridikalıq hám fizikalıq shaxsları tu’sinilmeydi. Sebebi mámleket yuridikalıq shaxsı basqa mámleket aymaǵında bir jıldan artıq iskerlik ju’ritse sol mámleket rezidenti dep qaraladı. Milliy tiyisliligi hám qaysı mámleket puqarası ekenligine qaramastan, usı mámlekettiń ekonomikalıq aymaǵında ekonomikalıq máp orayına iye bolǵan (islep shıǵarıw iskerligi menen shuǵıllanatuǵın yaki mámleket aymaǵında bir jıldan artıq jasap atırǵan ) barlıq ekonomikalıq birlikler (kárxanalar, úy xojalıqları ) rezidentler esaplanadı ). Elshixanalar hám áskeriy bazalar ózleri tiyisli bolǵan mámleketleniń ekonomikalıq mákanı bolıp qalaberadi. Usi tárep JIO’di esaplawda ekonomikalıq hám jug'rofiy aymaq ortasındaǵı parq dep qaraladı.
JIO’ úsh tu’rli usıl menen esaplanadi:
I) islep shıǵarıw usılı ;
2) qárejetler usılı ;
3) dáramatlar usılı.
Hár úsh usıl menen esaplanǵan JIO’ kórsetkishi kólemi statistikalıq qáteler esaptan tıs óz-ara teń bolıwı kerek. Usınıń menen birge, hár úsh usıl menen JIO’ kórsetkishin esaplawda ayriqsha talaplarǵa ámel etiledi.