Tema: Básekilesiwshi firma hám tarmaqtıń uzaq múddetli aralıqtaǵı teńsalmaqlıǵı hám tarmaq usınısı

3-súwret. Monopol hákimyatinan alınatuǵın zıyandı kórsetiwshi grafik
Xaridarlardıń tutınıw artıqshasınıń ulıwma joǵaltıwları P_eP_mAC tórtmúyesh maydanı menen AEB úshmúyesh maydanı qosındısına teń. Monopolist P_m bahada satǵanı ushın P_eP_mAC tórtmúyesh maydanına teń payda aladı bıraq, óndiris artıqshasınıń BCE úshmúyesh maydanına teń bólegin joǵaltadı, yáni qosımsha (Q_e-Q_m) birlik ónimp islep shıǵarıp, onı P_e bahada satıw múmkin bolǵan qosımsha paydasın joǵaltadı.
Monopolistiń ulıwma paydası P_eP_mAC maydanınan ­BCE maydanınıń ayırmasına teń. Endi óndiriwshınıń ulıwma paydasınan xaridarlardıń joǵaltqan tutınıw artıqshasın ayırsaq sap joǵaltıwtı anıqlaymız.

4. 
   Monopol bahaǵa salıqtıń tásiri
   

Aytaylıq, monopol bazarda hár bir birlik ónim salıqǵa tartıladı. Salıq muǵdarı t swmǵa teń hám monopolist hár bir satılǵan ónim ushın mámleketke t swm salıq tóleydi. Demek, firmanıń ortasha hám shekli qárejetleri t swmǵa asadı. Firmanıń baslanǵısh shekli shıǵını MC bolsa, salıqǵa tartılǵannan keyingi shekli shıǵını MC^t baslanǵısh shekli shıǵını t muǵdarda joqarıǵa sıljıydı. Nátiyjede MC^t sızıǵı shekli dáramat sızıǵın jańa B₁ toshkada kesip ótedi. Salıqqa tartılmaǵan waqıtdaǵıóndiris kólemi Q₀ hám baha P_­0 bolsa, salıqqa tartılǵannan keyin óndiris kólemi Q₁ hám baha P₁ boldı.

4-súwret. Monopol tovar bahasına salıqtıń tásiri
Shelik shıǵın sızıǵınıń joqarıǵa sıljıwı óndiris kólemin Q₀ den Q₁ ge shekem qısqartırdı, baha P₀ den P₁ ge kóterildi. Bahanıń ósiwi salıq muǵdarınan úlken .
Bunıń sebebi, monopol bazarda bahanıń shekli qárejetge qatnası talaptıń elastikligine baylanıslı.