Tema: Básekilesiwshi firma hám tarmaqtıń uzaq múddetli aralıqtaǵı teńsalmaqlıǵı hám tarmaq usınısı

Tarmaqdıń uzaq múddetli aralıqtaǵı ulıwma usınısı

Uzaq múddetli aralıqta ulıwma usınıs formasınıń tarmaqda óndiris kólemi ósiwiniń yaki kemeyiwiniń paydalanatuǵın óndiris faktorları bahasına tásir dárejesine baylanıslı. Sonıń ushın da úsh túrdegi tarmaq xojalıǵı qaraladı: qárejetler ózgermes, ósiwshi hám kemeyiwshi tarmaqlar.
Qárejetler ózgermes bolǵan tarmaq. Tarmaqda óndiris kóleminiń ósiwi paydalanılatuǵın resurslardıń bahasına tásir qılmasa, tarmaqtıń keńeyiwi hám qısqarıwı teńsalmaqlıq bahaǵa P₀ tásir qılmaydı.

7-súwret. Ózgermes qárejetli tarmaqtıń uzaq múddetli aralıqtaǵı usınıs sızıǵı

Baha teńsalmaqlıq baha P₀ dan joqarı bolsa ekonomikalıq payda musbat boladı hám bazarǵa jańadan firmalar kirip qısqa múddetli usınıstı asıradı hám bul bahanı aldıńǵı teńsalmaqlıq bahaǵa qaytaradı. Ózgermes qárejetge iye tarmaqtıń uzaq múddetli ortasha qárejetler sızıǵı gorizantal boladı.

Qárejetler ósip atırǵan tarmaq. Qárejetler ósiwshi tarmaqda, tarmaq keńeyiwi menen birge bir qatar yaki barlıq faktorlarǵa talap asadı hám bul faktorlardıń bahasıda asadı.
Aytaylıq, tarmaq uzaq múddetli teńsalmaqlıq jaǵdayda bolsın (E toshka) (8-súwret).

8-súwret. Qárejetleri ósiwshi tarmaqtıń uzaq múddetli aralıqtaǵı usınıs sızıǵı
Usınıs sızıǵı D₁ den D₂ jaǵdayǵa sıljıǵanda ónim bahası P₁ den P₂ ge ósedi, óndiris kólemi bolsa Q₁ den Q₂ ge. Tipik firma baha P₂ ge ózgende paydanı maksimallastırıw ushın óndiris kólemin Q₁ den Q₂ ge asıradı. Bul sıljıw qısqa múddetli shekli shıǵın SMC₁ sızıǵı boyınsha boladı. Joqarı payda tarmaqǵa jańadan firmalardıń kirip keliwine sebepshi boladı.
Óndiris kóleminiń asıwı, óndiris faktorları bahasın asıradı. Firmalardıń kirip keliwi bazar usınıs sızıǵı S₁ di S₂ jaǵdayǵa sıljıtadı hám nátiyjede jańa teńsalmaqlıq jaǵday E₂ júzege keledi, bul jaǵdayǵa jańa teńsalmaqlıq baha P₃ tuwrı keledi hám P₁ den joqarı.
Óndiris faktorlarına bolǵan bahanıń asıwı firmanıń uzaq múddetli hám qısqa múddetli qárejetleriniń asıwına alıp keldi. Nátiyjede uzaq múddetli ortasha qárejetler joqarıǵa yanı LAC₁ den LAC₂ ge sıljıydı, shekli qısqa múddetli qárejetler shepke, SMC₁ den SMC₂ ge sıljıydı. Jańa uzaq múddetli ortasha qárejetler minimumi jańa teńsalmaqlıq baha P₃ ge teń boladı.