Tema: Básekilesiwshi firma hám tarmaqtıń uzaq múddetli aralıqtaǵı teńsalmaqlıǵı hám tarmaq usınısı

Qárejetler kemeyip barıwshı tarmaq. Bunda óndiris kólemi artıp barǵanda, resurslarǵa bolǵan baha páseyip baradı.

9-súwret. Qárejetler kemeyiwshi tarmaqtıń uzaq múddetli usınıs sızıǵı (S_L)
Nátiyjede tarmaqtıń uzaq múddetli aralqtaǵı usınıs sızıǵı ońǵa páske qaray jatıq boladı.
Tarmaq keńeygende, onıń qárejetlerin kemeytiriw imkaniyatida keń boladı. Ortasha qárejetler hám tovar bahasınıń páseyiwi keńeyip atırǵan tarmaqtı jańa teńsalmaqlıq toshkaǵa alıp ke


Tema: Monopoliya

1. 
   Monopolist ónimine talap
   

Monopol bazarda monopolist ónimine bolǵan talap sızıǵı páske jatıqraq hám monopolistiń shekli dáramatı hár dayım bahadan kishi boladı bolǵanı ushın monopolist ónim kólemi nolden Q^* muǵdarǵa shekem asırǵanda onıń ulıwma dáramatı TR asadı.

1-súwret. Sap monopoliyada firmanıń ónimine talap, onıń shekli hám ulıwma dáramatı
Talap sızııǵınıń elastik bolmaǵan bóleginde shekli dáramat manfiy, yáni bolǵanı ushın, talap sızıǵınıń us bóleginde islep shıǵarılǵan ónim ulıwma dáramatdı kemeytiredi.
Monopolistiń qansha muǵdarda ónim islep shıǵarıwı shekli qárejetge hám talap sızıǵınıń formasına baylanıslı.
Baha asıwı menen ónimge bolǵan talap kemeyip ketedi. Monopolist qanday baha strategiyasin tutıwın biliw ushın dáramatıń bahaǵa baylanıslı talap elastikligi menen qanday baylanısǵanın biliw kerek. Talap sızıǵınıń elastik bolǵan jaǵında bahanıń túsiwi ulıwma dáramatıń ósiwine alıp keledi , elastik birge teń bolǵanda ulıwma dáramat maksimumǵa erisedi , elastik bolmaǵan jaǵında bahanıń túsiwi ulıwma dáramatıń kemeyiwine aıp keledi .
Monopolist shekli shıǵın menen shekli dáramat teńligin táminleytuǵın kólemde ónim islep shıǵarsa maksimal payda kóriwi múmkin.

2-súwret. bolǵanda paydanı maksimallastırıw grafigi

Súwretde monopolistiń ortasha dáramat sızıǵı bazar talabı sızıǵın beredi. Óndiris kólemi Q^* ǵa teń bolǵanda shekli shıǵın shekli dáramatǵa teń boladı. Ónimniń monopol bahası P^* ekeni anıq hám usı tosshkada payda maksimal boladı. E toshka konkurenciyalı bazarda teńsalmaqlıq toshka hám oǵan mas keletuǵın óndiris kólemi Q_e hám baha P_e.

Eger óndiris kólemi Q₁ bolsa, oǵan mas keletuǵın baha P₁ hám bul toshkada shekli dáramat shekli shıǵınnan úlken .
Monopolist óndiris kólemin Q₁ den asırsa, ol hár bir islep shıǵarǵan ónimi ushın ǵa teń bolǵan qosımsha payda alıw múmkin. Óndiris kólemi Q₁ bolǵanda monopolistiń ulıwma paydası súwretdegi shtrixlanǵan FKM maydanǵa teń bolǵan muǵdarǵa kemeyedi. Óndiris kólemi Q_e ge asırǵanda shekli shıǵın shekli dáramatdan kóp bolıp ketedi . Eger monopolist óndiris kólemin Q_e den qısqartırsa ulıwma paydasın muǵdarǵa asırǵan bolar edi. Súwretdegi shtrixlanǵan MEL maydan óndiris kólemi Q_e bolǵandaǵı joǵaltıwlar.