Tema: Básekilesiwshi firma hám tarmaqtıń uzaq múddetli aralıqtaǵı teńsalmaqlıǵı hám tarmaq usınısı

Monopol hákimyat shárayatında baha belgilewde tutınıwshı artıqshalıǵın iyelew

Monopol hákimyatǵa iye bolǵan firmalardıń bahanı belgilew strategiyasi tiykarınan tutınıwshı artıqshalıǵın iyelew arqalı qosımsha payda alıw usılları esaplanadı.

2-súwret. Tutınıwshı artıqshalıǵınıń baha hám óndiris kólemine baylanıslılıǵı
Monopolist paydanı maksimmallastırıw ushın óndiris kólemin Q_m hám bahanı P_m etip belgileydi (MC=MR). Tutınıwshılardıń bir bólegi P_m bahadan joqarı bolsada satıp aladı (NM aralıq) bıraq, baha P_m bolǵanda da tutınıwshılardıń bir bólegi ónimdi satıp alalmaydi bıraq, baha P_m den kishi bolsa olar ónimdi satıp aladı. Bunday tutınıwshılar ME aralıqǵa tiyisli bolp, olardıń artıqshalıǵı MEA maydanına teń.
Firma NM aralıqǵa qaraslı tutınıwshılar artıqshalıǵın (P_mMN maydanǵa teń artıqshalıqtı) hám ME aralıqtaǵı tutınıwshılar artıqshalıǵın (MEA maydanǵa teń artıqshalıq) iyelew ushın hár qiyli topardaǵı tutınıwshılardıń talap sızıǵında jaylasıwına qarap hár qiyli baha belgilew múmkin.

3. 
   Bahalar diversifikaciyasi
   

Bahalar diversifikaciyasi – bul bahalardı xaridarlardiń imkaniyatina qarap hár qiyli dárejede belgilew esaplanadi. Ol úsh túrli bolıw múmkin: tutınıwshı dáramatına qaray, tutınıw kólemine hám tovarlar túrine qaray.

3-súwret. Bahalat diversifikaciyalanbaǵandaǵı paydanı kórsetiwshi grafik
Tutınıwshılar dáramatına qaray bahalardı diversifikaciyalaw. Monopol baha P_m da qansha payda alıwın anıqlaw ushın ulıwma islep shıǵarılǵan hám satılǵan tovar kólemin Q_m niń hár bir qosımsha islep shıǵarılǵan hám satılǵan birlik ónimnen alınatuǵın qosımsha paydanı qosıp shıǵamız. Bul qosımsha payda hár bir birlik ónim ushın ǵa teń. Óndiris kólemi Q_m bolǵanda aqırǵı Q_m – óniminen alınatuǵın payda boladı hám .
Ulıwma payda hár bir satılǵan ónimnen túsetuǵın paydanıń jıyındısına teń. Súwretde ulıwma payda shekli dáramat sızıǵı menen shekli shıǵın ortasındaǵı (NBF) shtrixlanǵan maydan menen kórsetilgen.
Endi firma ideal diversifikaciyadan paydalanadı deylik. Bunda shekli dáramat sızıǵı firma paydasın maksimallastıratuǵın óndiris kólemi menen baylanıslı bolmay qaladı. Hár bir birlik qosımsha ónimdi satıwdan túsetuǵın qosımsha payda tovarǵa tólenetuǵın bahaǵa baylanıslı funkciya bolıp, shekli dáramat sızıǵı talap sızıǵı menen ústpe-úst túsedi (D=MR).
Baha diversifikaciyasi firmanıń qárejetler quramına tásir qılmaydı. Hár bir birlik qosımsha islep shıǵarılǵan hám satılǵan ónimnen túsetuǵın qosımsha payda talaptan shekli qárejetdi ayırılǵanına teń. Mısalı .