Tema: Básekilesiwshi firma hám tarmaqtıń uzaq múddetli aralıqtaǵı teńsalmaqlıǵı hám tarmaq usınısı

11-súwret. Óndiris teńsalmaq toshkası
hám izokostanıń jatıqlıǵı:

ǵa teń ekenligin esapqa alsaq, teńsalmaqlıq E toshka ushın tómendegi teńlik orınlı boladı:


Bul teńlik óndiris teńsalmaqlıǵın belgilewshi shárt bolıp esaplanadı.
Teńsalmaqlıq shárt sonı kórsetedi, sheklengen qárejetde maksimal islep shıǵarıwǵa erisilgende óndiris faktorları ushın sarıplanǵan hár bir qosımsha sóm bir qiylı muǵdardaǵı qosımsha ónim islep shıǵarıwdı táminleydi.
Eger óndiris faktorlarınıń biriniń bahası assa, máselen, jumıs kúshi bahası assa, firma bunday ózgeriske óndiris procesinde jumıs kúshin kapital menen almastırıw menen juwap qaytaradı.
Baslanǵısh jaǵdayda C₁ izokosta maksimal islep shıǵarıw E toshkada erisedi hám L₁, K₁ muǵdardaǵı resurslar sarıplanadı. Jumıs kúshiniń bahası asǵanda

12-súwret. Jumıs kúshiniń bahası asǵanda onı kapital menen almastırıw
Izokosta C₂ jaǵdayǵa ótedi.

3. 
   Masshtab nátiyjeligi
   

Qárejetlerdiń proportsional ózgeriwine islep shıǵarıw masshtabınıń ózgeriwi delinedi. Islep shıǵarıwda tek eki faktordan – jumıs kúshi hám kapitaldan paydalanılǵan, olardan paydalanıw eki ese assa, óndiris masshtabı eki ese keńeydi delinedi.
Óndiris masshtabınıń keńeyiwi ónim islep shıǵarıw kólemine hár qiyli tásir qılıwı múmkin, ol ónim islep shıǵarıw kólemin asırıwı, kemeytiriwi hám ózgertirmewi múmkin.
Eger óndiris masshtabı keńeygende faktorlar sarpınan ónim islep shıǵarıw kólemi ósiwi joqarı bolsa masshtab nátiyjeligi delinedi, bunday óndiris kóleminiń ósiwine musbat masshtab nátiyjeligi delinedi. Musbat masshtab nátiyjeliginde uzaq múddetli ortasha qárejetler kemeyedi.
Eger óndiris masshtabı keńeygende faktorlar sarpınan óndiris kóleminiń ósiwi tómen bolsa, bunday ósiwge manfiy masshtab delinedi. Manfiy masshtab nátiyjeliginde uzaq múddetli aralıqta firma ónim islep shıǵarıwdı asırǵanda ortasha qárejetler asıp baradı.
Eger óndiris masshtabı keńeygende faktorlar sarpı menen óndiris kóleminıń ósiwi teń bolsa, bunday ósiwge ózgermes masshtab nátiyjeligi delinedi.
Óndiris funkciyasi:

Bul jerde: Q – óndiris kólemi, – óndiris faktorları sarpı.
Eger óndiris masshtabı ese assa onda óndiris masshtabınıń keńeyiwi tómendegishe jazamız.

Óndiris masshtabınıń ese keńeyiwin ónim islep shıǵarıw kólemine tásirin tómendegishe jazıw múmkin:

Aqırǵı qatnas islep shıǵarıw faktorları sarpı ese asǵanda islep shıǵarıw kólemi ^m ese asıwın bildiredi.
Eger bolsa, óndiris musbat masshtab nátiyjeligine iye.
Eger bolsa, óniris manfiy masshtab nátiyjeligine iye.
Eger bolsa, óndiris masshtab nátiyjeligi ózgermes.