Tasviriy san’at va qo‘l mehnatiga 0 ‘qitish maxsus

184

---

Predmetli amaliy ta’lim darslarida ishni tashkil qilish
shakllari va ish turlari
Yuqorida aytib o‘tganimizdek, predmetli amaliy ta’lim darsla­
rida faoliyatni tashkil qilishning turli shakllaridan foydalaniladi:
1. 0 ‘qituvchining sinf bilan yalpi (frontal) ishi.
2. «Kichik o‘qituvchi bilan ishlash».
3. Guruh bo‘yicha ishlash.
4. Juftlik bilan ishlash.
5. 0 ‘quvchilaming yakka ishlashi.
Faoliyatni tashkil qilishning har bir shakli o‘z maqsad va vazi- 
falariga ega hamda o‘qitishning aniq bir vazifasini hal qilish uchun 
qo‘llaniladi.
Predmetli amaliy ta’lim darsi uchun tashkiliy shakllami nav- 
batma-navbat o‘zgartirib qo'llash samara keltiradi.
Jamoa bo‘lib, o‘qituvchi yordamida ishlanganda o‘quvchilar 
ko‘proq harakat bajaradilar. Shuning uchun bu usulni yangi mavzu 
asosida egallanishi kerak boigan ko‘nikma, malakalarga o‘rgatish- 
da qo‘llash maqsadga muvofiq. O'quvchilar egallagan ko‘nikma va 
malakalar yakka holda ishlashda mustahkamlanadi.
Ishning tashkiliy shakli dars maqsadi, mazmuni, egallash uchun 
ajratilgan nutqiy materialdan kelib chiqqan holda tanlanadi.
0 ‘qituvchining sinf bilan ishlashi
Faoliyatni tashkil qilishning ushbu shakli tayyorlov sinfidan 
boshlab qo'llaniladi. 0 ‘qituvchi yordamida yalpi ishlanganda 
o‘quvchilar bir xil topshiriqlami bir xil usulda bajaradilar.
0 ‘qituvchi o‘quvchiIar faoliyatini tashkil qiladi, uning nutqi 
namunaviy hisoblanadi. Quyidagi ish turlarini keltiramiz:
1.Namuna bo‘yicha topshiriqni bajarish.
0 ‘qituvchi ish namunasini ko‘rsatadi, predmet nomini aytadi 
(masalan, olma) va topshiriq beradi:
Olma rasmini chizing - chizdim.
Olmani bo‘yang - bo‘yadim.
Band chizing - chizdim.
Bandni bo‘yang - bo‘yadim.
■ 
185

---

2. Namunadan farqli buyum tayyorlang.
0 ‘qituvchi ish namunasini ko‘rsatadi.
0 ‘quvchilar predmetni muhokama qiladilar (rangi, hajmi, nima 
chizilganligi va hokazo).
So‘ngra o‘qituvchi o‘quvchilarga namunadan farq qiiuvchi 
predmet yasashni buyuradi. Masalan, namunada qizil olma rasmi 
chizilgan.
Topshiriq:
- Sariq olma chizing.
- Yashil olma chizing.
- Kattaroq olma chizing.
3 .0 ‘qituvchi topshirig‘ini bajarish. (Tayyorlov sinfdan bosh­
lanadi).
Topshiriqlar o‘zida buyumni yasash uchun muhim bo‘lgan 
talablar, jarayon (operatsiya)lami mujassam etadi. Ish quyidagicha 
kechishi mumkin.
Bunda o'qituvchi aw al 1 ta topshiriq beradi, o‘quvchilar uni 
bajaradilar yoki o‘qituvchi birdaniga bir necha topshiriq berishi va 
o‘quvchilar uni birin-ketin bajarishlari mumkin.
Topshiriqlaming nutqiy bezagi predmet amaliy ta’lim va nutq 
o‘stirish bo'yicha dastur talablaridan kelib chiqadi.
Topshiriqlar og‘zaki va yozma ravishda (doskada yoki kar- 
tochkalarda) berilishi mumkin.
Bunda o‘quvchilaming topshiriqlami to‘g‘ri bajarishlarini na­
zorat qilish zarur, chunki bajarish orqali o'quvchilarda tushunchalar 
shakllanadi, atrofdagilar nutqini tushunish rivojlantiriladi.
4. Rasm yoki chizma asosida topshiriq bajarish. (1-sinfdan 
boshlanadi).
Bu ish turi darsga o‘yin vaziyatini olib kiradi. U ko‘pincha 
mozaika va konstruktor bilan ishlashda qoilaniladi. 0 ‘qituvchi 
biror predmet tasvirlangan rasm yoki naqshni ko‘rsatadi va olib 
tashlaydi. Bolalar xotiraga tayanib ish bajaradilar! Ishni tugatgach, 
nima qilgani, ish uchun nimalar kerak bo‘lgani haqida hisobot 
beradilar.
5. «Huddi shunday qil» topshirig‘ini bajarish. (1-sinfdan bosh­
lanadi).
186

---

Buyum namunasi ko‘rsatilgach, uning tayyorlanishi haqida 
hikoya, matn o‘qiladi.
Bolalar ishni matn mazmuniga ko'ra bajaradilar.
Bu ish turi «Nutq o‘stirish» darsligi va ilovasidagi buyumlami 
yasash uchun berilgan mavzulami amalga oshirishda qoMlaniladi.