Tasviriy san’at va qo‘l mehnatiga 0 ‘qitish maxsus

Guruh bo‘Iib ishlash
Bu faoliyatni tashkil qilish shakli o‘quvchilaming nutqiy 
munosabatini faollashtiradi. Sinf 2 yoki 3 guruhga bo‘linadi. 
Bo‘linish o‘quvchilaming ixtiyoriga yoki o‘qituvchi ko‘rsatmasiga 
binoan amalga oshadi.
Guruhlar tayyorlashi kerak bo‘lgan buyum mazmunidan kelib 
chiqib tuziladi. Bunda guruhlar nutqiy rivojlanishi bir-biriga yaqin 
yoki turlicha bo‘lgan bolalardan tuzilishi mumkin.
Agar guruh nutqi rivojlangan bolalardan tuzilgan bo‘lsa, bolalar 
topshiriqlami o‘zlari mustaqil ravishda bajaradilar. Aksincha bo‘lsa, 
o‘qituvchi kerakli joyda o‘quvchilarga yordam beradi.
Guruhlarga boshlovchilar tayinlanadi. Dastlab o‘qituvchi o‘zi 
boshlovchi sifatida biron bir guruh (bo‘sh o‘quvchilar) da ishtirok 
etadi. Boshqa boshlovchilar esa o‘qituvchi harakati, nutqiga taqlid 
qilib, o‘z guruhlarini boshqaradilar. 0 ‘quvchilaming nutqiy
189
f-

---

muloqotiga erishish shartdir. 0 ‘qituvchi nutqiy materialni darsgacha 
tayyorlab qo‘yadi. Ish davomida tegishli vaziyatga nutqiy materialni 
olib 
kiradi. 
Ushbu 
nutqiy materialning 
qabul 
qilinishini 
yengillashtirish uchun u kartochkalarga yozib qo‘yiladi, tarqatiladi. 
0 ‘quvchi agar faoliyat davomida imo-ishora yoki daktil nutqdan 
foydalansa, zinhor taqiqlamaslik lozim. Aksincha, ayni vaziyatda 
imo-ishora yoki daktillab aytilgan so‘zni og‘zaki ayttirish talab 
qilinadi. Shunda so‘zning ma’nosi 3 ko‘rinishdagi nutqiy vositalarda 
uyg‘unlashadi. Shu o‘rinda yana shuni ta’kidlaymizki, nutqiy 
rivojlanish o‘quvchilarda turlichadir. Demak, bolaning nutqi 
qanchalik rivojlansa, tushuntirish imkoniyati shunchalik keng 
bo‘ladi. Aksincha bo‘lsa, o‘rtog‘iga tushuntirish imkoniyati chek- 
langan bo‘lib, faoliyat amalga oshmay qoladi. Shu paytda o‘quvchi 
tushuntirishning boshqa yo‘llari (daktil, imo-ishora)ga murojaat 
qiladi. Shu jarayonni agar taqiqlasak, unda axborotni uzatuvchi 
o‘quvchi ham, qabul qiluvchi o‘quvchi ham so‘zning, harakatning 
ma’nosini tushunish maydonidan chetda qoladi. Bu esa nutqiy 
amaliyotning cheklanishidir. Shuning uchun o‘qituvchining vazifasi 
so‘z harakat, imo-ishora yoki daktillab aytilganda parallel ravishda 
og‘zaki aytilishini talab qilish, nazorat qilish, zarur paytda yordam 
berishdir.
Ushbu faoliyatni tashkil qilish shaklida ish mazmuni kichik 
o‘qituvchidagi kabidir. Faqat bunda faoliyatni kichik o‘qituvchi 
emas boshlovchi boshqaradi, buning uchun quyidagi ish turlarini 
tavsiya qilamiz.
1. Qo'shni guruh topshirig'ini bajarish (3 sinfdan boshlanadi).
Bu ish turida bir guruh a’zolari boshqa gumh ishini tashkil 
qiladi.
Masalan, ikkala guruh «Maktab hovlisi» maketining eskizini 
chizadi. Biroq ular o‘z eskizlari bo‘yicha emas, balki boshqa guruh 
chizgan eskiz bo‘yicha faoliyatni amalga oshiradilar. Bunda 
guruhlar faoliyatlarini o‘zaro nazorat qiladilar. Masalan:
Guruh A- ish uchun nima kerak?
Guruh B- ish uchun ...,...,... kerak.
Guruh A-sizlarga ish uchun ...,...,... kerak bo‘ldi.
Guruh B- aw al daraxtlami yasang.
Bitta 2 qavatli, bitta 1 qavatli bino yasang.
190

---

Guruh A- har bir qavatda nechta oyna bo‘lsin?
Guruh V- har bir qavatda 4 tadan oyna bo‘lsin.
Guruh A- daraxtlami qaerga o‘mataylik?
Guruh V- Eskizga qarang.
Guruh a’zolarining topshirig‘ini bajarish (2 sinfdan boshla- 
nadi).
Har bir guruh o‘qituvchidan topshiriqlami oladi. Masalan, 2 
qavatli uy qurish. Topshiriqni boshlovchi bajaradi, boshqa 
o‘quvchilar (guruh a’zolari) unga nutqiy instruksiyalar beradi.
0 ‘qituvchi ish tugashi bilan boshlovchi ishini baholaydi.
Bu usulni yana ham murakkablashtirish mumkin. Masalan, 
boshlovchi harakatlami shirma oitida bajaradi. Guruh a’zolari esa 
harakatlar ketma-ketligini xotirasida tiklab, instruktsiya beradi. Bu 
ulami izlanishga, fikrlashga undaydi.