«tastiyiqlayman»


Qan plazmasinin` sirtqi buferlik qa`siyetlerin u`yreniw



Download 0,78 Mb.
bet8/24
Sana19.04.2022
Hajmi0,78 Mb.
#564573
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   24
Bog'liq
Биофизика Лаборатория Есимбетов Р

Qan plazmasinin` sirtqi buferlik qa`siyetlerin u`yreniw
Jumistin` maqset: Qan plazmasinin` sirtqi buferlik qa`siyetlerin laboratoriyaliq jag`dayda aniqlaw.
Jumisqa kerekli materiallar: Qolaylastirilg`an Rebinder a`spabi (10-su`wret), qan plazmasi, issi qanli haywanlar ushin isletiletug`in fiziologiyaliq eritpe, probirkalar ha`m pipetkalar.
Jumisti orinlaw ta`rtibi. Bulta`jiriybe jumisi 4-laboratoriyaliq jumistin` 3-shinig`iwinda ko`rsetilgen ta`rtipte orinlanadi. Qan plazmasi ushin za`ru`r bolg`an basim u`sh ret qayta o`lshengennen son`, qan plazmasina fiziologiyaliq eritpe menen on ma`rtebe suyiltirilg`an oleat natriy eritpesinen eki tamshi tamizip, sol waqittin` o`zinde aq maksimal basim o`lshep alinadi. Keyin maksimal basim ma`nisleri 1,3,5,10,15,20, ha`m 30 min. o`tkennen son` da o`lshep alinadi. Aling`an mag`liwmatlar tiykarinda, a`wel sirtqi tartilisiw ma`nisleri, keyin sirtqi tartilisiwdin` waqit dawamindag`i o`zgeriwin su`wretlewshi grafik siziladi.
Esletpe:

  • Laboratoriyaliq jumis dawaminda hawa jetkiziwshi sistemag`a jan`adan hawa aliw za`ruryati tuwilip qalsa, onda da`slep kransha (4), shprits-atmosfera (1) jag`dayina buraladi, son` vinti (6) arqag`a burap, hawa alinadi ha`m kransha (4) shprits-sistema (┴) jag`dayina o`tkizilip jumis dawam ettiriledi.

  • O`lshew waqtinda sistemadag`i hawa basimin a`ste aqirinliq penen joqarilatip bariw sha`rt.

  • O`lshew jumislari orinlang`annan son`, kapillyar ushi da`slep spirt, keyin bolsa disstillengen suw menen bir neshe ret juwiladi.

Sirtqi aktiv zatlar eritpelerinde mitsella payda boliw ha`diysesi
Sirtqi aktiv zatlar tek to`men kontsentratsiyalarda haqiyqiy eritpeler payda ete aladi. Olardin` eritpelerde molekulyar yamasa ion jag`dayindag`i haqiyqiy eritpelerdi payda etetug`in kontsentratsiyalari 10-5-10-3mol`.l-1 diapazoninda a`melge asadi. Usi kontsentratsiyalar aralig`inan joqarida olar, eritpede kolloid agregatlar - mitsellalar payda etedi. Sonin` ushin ha`m sirtqi aktiv zatlardin` eritpeleri kolloid strukturag`a iye boladi. Bul jag`day o`z gezeginde sirtqi aktiv zat eritpelerinin` za`ru`r xarakterli belgisine aylanadi.
Mitsella payda boliw protsessi to`mendegishe a`melge asadi. Eritpe kontsentratsiyasi belgili bir da`rejege jetkennen son`, eritpedegi sirtqi aktiv zat molekulalari o`z-o`zliginen agregatlana baslaydi. Molekulalardin` uglevodorodli aqirlari Van-der-val`s ku`shleri ta`sirinen bir-birlerine jabisip, mitsella yadrosin payda etedi. Molekulalardin` polyarli aqirlari bolsa suw ken`isligine bag`darlanip, gidratlanadi.
Demek, ha`r bir mitsella uglevodorodli yadro ha`m og`an ximiyaliq tu`rde baylanisqan polyarli toparlardan du`zilip, gidrat qabiq menen oralg`an uglevodorod tamshisinan ibarat.
Mitsella payda boliw protsessi adsorbtsiya siyaqli g`a`rezsiz ha`m o`z- o`zinen a`melge asatug`in protsessler bolip, sistemanin` erkin energiyasin kemeyttiredi. Haqiyqattan da suw molekulalari menen polyarli molekulalar araliq kogeziya ku`shleri suw molekulalari menen uglevodorod shinjirlar arasinda payda bolatug`in ta`sirlesiw ku`shlerine qarag`anda a`dewir ku`shli. Sonin` ushin da sirtqi aktiv zat molekulasi uglevodorod radikalinin` olarg`a polyarlig`i ta`repinen jaqin ken`islikke o`tiwi menen baylanisli bolg`an ha`r qanday protsess energiyali jaqtan paydali.
Ju`da` suyiltirilg`an eritpelerde, demek, mitsella payda bolg`ang`a shekem, sistemanin` erkin energiyani kemeytiriw ushin bolg`an umtiliwi, erigen zattin` artiqsha bo`limnin` sirtqi bo`limde toplaniwi ha`m uglevodorod shinjirlarinin` suw ken`isliginen polyarsiz ken`islikke sig`ip shig`ariliwi arqali qanaatlandirilip turiladi. Sirtqi bo`limde toying`an adsorbtsiya qatlaminin` payda boliwi menen bul tu`rdegi imkaniyatqa orin qalmaydi. Sirtqi aktiv zat kontsentratsiyasi ja`nede joqarilag`anda minimal erkin energiyag`a erisiw, eritpede mitsella payda qiliw joli menen baratug`in strukturaliq o`zgerisler esabinda a`melge asadi. Bunda suwdin` adsorbtsiya qatlami formalanip atirg`anda usi qatlamnan qanday sig`ip shig`arilsa, gidrofob shinjirlarda mitsellanin` uglevodorod yadrosina qaray sol ta`rizde sig`ip shig`ariladi.
Mitsella beti polyarli gruppalardan quralg`anlig`i ushin gidrofil qa`siyetke iye bolip, ken`islikler araliq erkin energiyanin` minimal mug`darina iye boladi. Bul jag`day o`z na`wbetinde mitsellanin` dispertsiya ortalig`ina salistirg`anda biyimliligin sha`rtlep, sistema liofil` kolloid qa`siyetine iye boladi.
Mitsellalar termodinamikaliq jaqtan turaqli ha`m sonin` menen birge alding`i jag`dayina qaytar sistema bolip, ma`lim bir kontsentratsiya jag`dayinda payda boladi ha`m eritpe suyiltirilg`anda tarqalip ketedi. Mine usi jag`day, sirtqi aktiv zatlar eritpelerdi haqiyqiy kolloid sistemalarinan pariqlandiradi ha`m olardin` yarim kolloidlar dep ataliwina tiykar boladi.
Mitsellalardin` ju`ze qatlamindag`i polyarli gruppalardin` elektrostatikaliq iyterisiwleri, erkin molekulalardin` mitsellyar agregatlarina birigiwi, demek, ta`rtipleskenlik da`rejesinin` joqarilawi ha`m sistema intropiyasinin` kemeyiwi - mitsellalar shamasin shekleydi. Mitsella payda etiwshi ionlardin` (molekulalar) iyterisiwleri menen baylanisli entropiya faktorinin` o`siwi, agregatsiyalaniw esabinan payda bolatug`in energiyanin` kemeyiwi menen kompensatsiyalanadi. Na`tiyjede ten` salmaqlasqan shamalarg`a iye mitsellalar payda boladi.
Sirtqi aktiv zatlardin` mitsella payda ete aliw uqiplig`i polyarli toparlardin` sani ha`m ta`biyati menen sha`rtlenetug`in, molekulalardin` gidrofilligi ha`m sonday-aq uglevodorod radikallarinin` bar boliwi menen belgilenetug`in, gidrofobliq qa`siyetlerinin` ma`lim bir ko`rinisinde g`ana payda boladi. Usi qa`siyetlerdin` optimal balansi, molekulalari gidrofil toparlar ha`m ko`beygen halda uglevodorod radikallarinan quralg`an sirtqi aktiv zatlarg`a ta`n. Balanstin` ol yamasa bul ta`repke jiljiwi mitsella payda boliwin shekleydi.
Mitsella payda boliwinda uglevodorod shinjirinin` uzinlig`i da za`ru`r bolip, mitsella tek molekula gidrofobliqti jeterli da`rejede payda ete alatug`in uzinliqqa iye bolg`an jag`dayda ju`zege keledi.
Mitsella payda boliwdin` kritikaliq kontsentratsiyasin aniqlawda qollanilatug`in usillar - sirtqi aktiv zatlar eritpelerinin` kontsentratsiyasi o`zgergen jag`dayda, olardin` ko`lemi yamasa sirtqi qa`siyetlerinin` o`zgerisin aniqlawg`a tiykarlang`an usillar. Kolloid bo`leksheler (mitsellalar) sirtqi aktiv zatlardin` erkin molekulalarinan adsorbtsiya, elektr o`tkeziwshen`lik, jaqtiliq nurin shashiw siyaqli bir qatar qa`siyetleri menen belgilenedi.
Sirtqi aktiv zat molekulalarinin` kontsentratsiyasinin` asiwi menen molekulalardin` agregat jag`dayina o`tiwi, joqarida sanap o`tilgen qa`siyetlerinin` kontsentratsiyag`a baylanisli tu`rde o`zgeriwin ko`rsetiwshi iyrek siziqshada payda bolatug`in siniw, mitsella payda boliwinin` kritikaliq kontsentratsiyasina tuwri keledi.
To`mende mitsella payda boliwinin` kritikaliq kontsentratsiyasin aniqlawda qollanilatug`in usillar keltirilgen.

5- LABORATORIYA JUMISI



Download 0,78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   24




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish