Тақризчилар: Ўзбекистон Давлат Жисмоний тарбия Институтининг пфд, профессор Ф. А. Керимов; твпктмои амалий фанлар кафедрасининг мудири профессор. Ф. Хўжаев Масьул

Ҳаракатларга ўргатиш
8-жадвал

Бирор бир ҳаракатга ўргатиш шуғулланувчиларнинг жисмоний ривожланиши, функсионал имкониятларни ошириш ва ривожлантириш, соғлиқни мустаҳкамлаш ва ҳ.к лар билан боғлиқ. Уларда жисмоний сифатларни ошириш содир бўлади.
Ҳаракат машқнинг амалиётда ўзгарувчанлиги олий тарбияда янги кўникма ҳосил қилиш малакасимнг яхлит фаолиятда қулай бўлиши учун ҳаракат бажаришининг енг яхши вариантларини танлай олиш имкониятига боғлиқ бўлади.
Киши ҳаётида малаканинг аҳамияти ниҳоятда катта. К.Д. Ушинский бу тўғрида шундай ёзган еди: "Агар киши малака ҳосил қилиш фаолиятига ега бўлмаганда, ўзининг узлуксиз равишда сон-саноқсиз қийинчиликлар билан бўладиган тараққиётида бир қадам ҳам олдинга силжий олмаган бўлар еди. Бу қийинчиликларни, ақл ва идрокни янги ишлар учун, янги ғалабалар учун қолдириб, фақат малака орқали бартараф етиши мумкин". Ҳаракат малакалари киши ҳаётида унинг меҳнат, ҳарбий турмуш, спорт фаолиятига тайёргарлигининг бир томони сифатида муҳим ўрин тутади. Малака янги кўникмалар ҳосил қилишнинг негизи ҳисобланади. Ҳаракат фаолияти мустаҳкам шаклланган малакаларга асосланмоғи керак. Қанча кўп малакага ега бўлинса, фаолият шунча хилма-хил ва самарали бўлади.


ҲАРАКАТ МАЛАКАЛАРИНИ РИВОЖЛАНИШ ҚОНУНИЯТЛАРИНИНГ ЎҚИТИШ ЖАРАЁНИНИ ТАШКИЛ ЕТИШДАГИ АҲАМИЯТИ


Малакаларнинг ўзаро алоқаси ва ўргатишнинг кетма-кетлиги
Ҳаракат малакалари таркиб топиши ва қўлланиш жараёнида кўпинча бир-бирига таьсир кўрсатади. Илгари ҳосил қилинган малакалар кўчиш деб аталувчи механизм бўйича янги малака таркиб топишини ёки намоён бўлишини осонлаштириши ёки қийинлаштириши мумкин. Кўчиш кўп ҳолларда янги кўникма ва малаканинг ҳосил бўлишига ёрдам беради. Масалан: кичик коптокни ирғитиш граната ирғитишни, велосипедда юриш малакаси мототсикл минишни ўргатишга ёрдам беради ва ҳ.к. Малакаларнинг бундай ўзаро алоқаси ижобий самара беради ёки "ижобий кўчиш" дейилади.
Шу билан бирга, малакаларнинг ўзаро алоқаси салбий ҳам бўлиши мумкин. Масалан: Баландликка сакраш малакаси тўсиқлардан югуришни ўрганишга ҳалақит бериши мумкин, ёнбош усулда сузиш малакаси маьлум шароитларда брасс ҳаракат қилишини издан чиқаради. Кўчи-ришнинг бундай тури ўргатиш жараёнига салбий таьсир етади ва ижобий самара бермайди ёки "салбий кўчиш" дейилади.
Кўчиш характери - унинг ижобий ёки салбий бўлиши, ўрга­тишнинг тўла ёки қисман бўлиши, илгари ҳаракат ҳосил қилинган таьсири янги тартибга қайси даражада яроқли бўла олишига боғлиқ.