Tarix fakulteti “O’zbekiston tarixi” kafedrasi

Diktatorlik rejimiga qarshilik jamiyatining barcha qatlamlarida- olimlar, yozuvchilar, davlat va jamiyat arboblari, harbiylar, ishchilar, kolxozchilar o’rtasida kuzatilardi.
Noqonuniy hibslar o’tkazilishiga ruxsat bermagan 74 harbiy prokuror repressiyaga duchor qilindi. Repressiya qurbonlari ichida shu tizimni yaratganlar, uning tarafdorlari ham bor edi. 1917-1934 yillarda Siyosiy byuroning 32 a’zosidan 75 %i qatag’on qilindi. 30-yillar o’rtalarida Qizil Armiya oliy qo’mondonlik tarkibidan:
-besh marshalldan uchtasi;
-besh I rang armiya qo’mondonidan 3 tasi;
-o’n II rang armiya qo’mondonidan 10 tasi;
-57 korpus qo’mondonidan 50 tasi;
-186 diviziya qo’mondonidan 154 tasi;
-16 ta I va II armiya komissaridan 16 tasi;
-26 korpus komissaridan 25 tasi;
-64 diviziya komissaridan 58tasi;
-456 polkovnikdan 401 tasi qatag’on qilindi, otib tashlandi.
Tuxachevskiy, Yakir, Gamarnik va boshqalar armiyaning eskicha tartibiga qarshi chiqishib, yangi sharoitlarda armiya mexanizatsiyalashtirilgan bo’lishi kerakligi, armiyani tanklar bilan kuchaytirish va kavaleriya xarajatlarini pasaytirish to’g’risida fikr bildirishdi. Tuxachevskiy boshchiligidagi “sakkizlar fitnasi” Vatanga xiyonatda ayblanib, qatag’on qilindi. Sud jarayoni bir kunda bo’lib o’tdi. Ularning barchasi otib tashlandi. Ular ortidan minglab harbiy xizmatchilar qatag’onga duch bo’ldi. 30-yillarda partiya ichida mavjud bo’lgan muxolifat tugatildi.
1936 yili “Trotskiychi-zinovьevchi terroristik markaz” ishi bo’yicha 16 kishi, shu jumladan Zinovьev, Kamenevlar otib tashlandi. Ushbu birinchi Moskva sud jarayonida A.D.Trotskiy o’limga mahkum qilindi. Ayni paytda barcha lagerlarda trotskiychi deb hisoblangan mahbuslar qatl etildi. 1940 yil avgustida Ramon Merkader tomonidan o’ldirildi. Merkader hibsga olinib, 20 yil ozodlikdan mahrum etildi. Keynchalik unga Sovet Ittifoqi Qahramoni unvoni berildi.
1936 yili hibsga olinishdan qo’rqib , VTSSPS raisi M.Tomskiy, 1937 yil siyosiy byuro a’zosi S.Orjonikidzelar o’z jonlariga qasd qilishdi. SHu yili II Moskva jarayoni hukmiga ko’ra G.Pyatakov, L.Serebryakov va boshqalar josuslik va sovetlarga qarshi faoliyat yuritishda ayblanib otib tashlandi. 1938 yilgi III Moskva jarayoni hukmiga ko’ra Buxarin va 29 kishi qatag’on qilindi.
Buxarin va Rikovdan so’ng uchinchi bo’lib bu jarayonda IIXK komissari, I Moskva jarayoni tashkilotchisi G.Yagoda qatag’on bo’ldi. 1940 yili uning o’rniga tayinlangan Yejov otib tashlandi. Faqatgina Beriya SSSR ichki ishlar xalq komissari (IIXK) lavozimida Stalin o’limidan keyin ham biroz ishladi.
SSSR hududida yashayotgan Germaniya, Vengriya, Polьsha kompartiyalarining arboblari ham qatag’on qilindi. Xalq dushmani tamg’asi «o’zinikilar» va «begonalar»ga, tanishlar va qarindoshlarga, savodsiz mujiklar va akademiklarga osildi. Repressiyalar yordamida mamlakatda lagerь mehnatidan ulkan armiyasi tuzildi. Ular bepul, tekin ishchi kuchi sifatida ishlatildi.


Savol va topshiriqlar

1. 
   Mamlakatda sanoatlashtirish va jamoalashtirish qanday tartibda amalga oshirildi?
   
2. 
   Sanoatlashtirish manbalari nimalardan iborat edi?
   
3.