«Tаьлим назарияси (Дидактика)»

Беруний асарлари Ўрта Осиё, умуман, Шарқ халқлари илм – фанининг кейинги асрлардаги тараққиёти учун бир замин бўлиб хизмат қилди. Унинг қадимги юнон олимларининг планетамиз шакли ҳақидаги фикрларини ўрганиб чиқиб, Шарқда биринчи бўлиб курраи арз (глобус) тузгани ҳам маълум. Кейинчалик, бу анъанани Улуғбек ва Ҳожи Юсуфлар давом эттирдилар. Олимнинг асарлари ҳамон ўзининг илмий, тарихий, маданий, амалий аҳамиятини йўқотгани йўқ. Хусусан, «Ҳиндистон» асари ҳинд халқининг қадимги маданияти, тарихи, табиатини ўрганишда ҳиндшунослар учун ҳамон манба бўлиб келмоқда.Беруний ҳикматларидан 

• Беруний асарлари Ўрта Осиё, умуман, Шарқ халқлари илм – фанининг кейинги асрлардаги тараққиёти учун бир замин бўлиб хизмат қилди. Унинг қадимги юнон олимларининг планетамиз шакли ҳақидаги фикрларини ўрганиб чиқиб, Шарқда биринчи бўлиб курраи арз (глобус) тузгани ҳам маълум. Кейинчалик, бу анъанани Улуғбек ва Ҳожи Юсуфлар давом эттирдилар. Олимнинг асарлари ҳамон ўзининг илмий, тарихий, маданий, амалий аҳамиятини йўқотгани йўқ. Хусусан, «Ҳиндистон» асари ҳинд халқининг қадимги маданияти, тарихи, табиатини ўрганишда ҳиндшунослар учун ҳамон манба бўлиб келмоқда.Беруний ҳикматларидан 
• Жонли мавжудоднинг барчаси, шу жумладан инсоннинг ўзи ҳам, табиий равишда пайдо бўлган ва у табиатнинг ривожланиши ҳамда ўзгаришининг натижаси ҳисобланади.

• К.Д.Ушинский ахлоқий тарбияга эътиборни қаратиб, уни шакллантиришда жисмоний ҳамда ақлий ўсиш билан мос келишини таъкидлайди. У тарбияни гармоник (ҳар томондан бир – бирига мосланиб) ўсган шахснинг таркиб топишда маълум мақсадга қаратилган онгли жараён, деб тарифлайди.
• К.Д.Ушинский, Коменский, Песталоци, Дистерверглар яратган кўрсатмали таълим услубларини янги усуллар билан анча кенгайтиради ва бойитади. Масалан, у болаларга расмларга қараб сўзлаб бериш тўғрисидаги кўргазмани батафсил ишлаб чиқиш; суҳбат вақтида фойдаланилган расмларни, суҳбатлардан олинган маълумотларни мустаҳкамлаш ва такрорлаш мақсадида синфнинг деворларига осиб қўйиш керак, деб кўрсатади.К.Д.Ушинский.

• К.Д.Ушинский ахлоқий тарбияга эътиборни қаратиб, уни шакллантиришда жисмоний ҳамда ақлий ўсиш билан мос келишини таъкидлайди. У тарбияни гармоник (ҳар томондан бир – бирига мосланиб) ўсган шахснинг таркиб топишда маълум мақсадга қаратилган онгли жараён, деб тарифлайди.
• К.Д.Ушинский, Коменский, Песталоци, Дистерверглар яратган кўрсатмали таълим услубларини янги усуллар билан анча кенгайтиради ва бойитади. Масалан, у болаларга расмларга қараб сўзлаб бериш тўғрисидаги кўргазмани батафсил ишлаб чиқиш; суҳбат вақтида фойдаланилган расмларни, суҳбатлардан олинган маълумотларни мустаҳкамлаш ва такрорлаш мақсадида синфнинг деворларига осиб қўйиш керак, деб кўрсатади.К.Д.Ушинский.
• К.Д.Ушинский таълимнинг дидактик жиҳатларини қуйидагича белгилайди:
• Таълимнинг болалар кучига мослиги ва изчиллиги.
• Таълимнинг кўрсатмалилиги, онглилиги ва пухта ўзлаштирилиши.

• Мустақиллик даврларида барча соҳалар каби педагогикада ҳам қатор муаммолар пайдо бўлди.Муаммоларнинг ечимини топишдаги биринчи қадам давлатимиз томонидан қабул қилинган «Таълим тўғрисида»ги қонун ҳамда «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури» бўлди. Қонунларда янги таълим тизимига алоҳида эътибор қаратилган бўлиб, унинг мазмуни қуйидаги тамойилларга асосланиб, амалга оширилиши асосий мақсад қилиб олинди:
• 1.Таълим мазмунининг давлат ижтимоий - иқтисодий ривожланиши йўналишларига боғлиқлик тамойили.
• 2.Ёшларни ватанпарварлик руҳида тарбиялаш тамойили.
• 3.Фанлараро комплекс алоқалар тамойили.
• 4.Касбларга йўналтириш тамойили.
• 5.Таълим мазмунини танлашда устивор ва ўзгарувчан (динамик) қисмларга бўлиб танлаш тамойили.
• 6.Таълим мазмунини унификациялаш ва табақалаштириш тамойили.Ўқитиш назарияси ва хусусий таълим методикаси.