Suv resurslarini havzaviy rejalashtirish va boshqarish

202
Salohiddinov A.T., Ashirova O.A.
Havzaviy rejalashtirsh
Davlat 
dasturlarini 
ishlab chiqish va 
amalga oshirish
Hududni 
rivojlantirishning va 
yetakchi amaliyotlarni 
tatbiq etishning 
rag‘batlantiruvchi 
mexanizmlari
Moliyalashning 
muqobil manbalari
Davlat va 
mahalliy 
byudjetlar
Zayomlar
Fondlar
Xalqaro 
grantlar va 
tanlovlar
Soliqlar
Subsidiyalar
Ekologik 
xav�larni 
sug‘urta 
qilish
Davlat-xususiy 
sheriklik
Ekotizim 
xizmatlari 
uchun 
to‘lovlar
Tari�lar
Jarimalar
Foydalanganlik 
uchun to‘lovlar
I�loslantirganlik 
uchun to‘lovlar
5.2-rasm. Havzaviy rejalarni ishlab chiqish va ularni amalga oshirishni 
moliyalashtirish imkoniyatlari.
Subsidiyalarga, shuningdek aholining imtiyozga ega 
kategoriyalari (veteranlar, nogironlar va boshqalar) tomo
-
nidan to‘lanadigan suv ta’minoti xizmatlariga belgilangan 
subsidiyalashtirilgan tariflarni ham kiritish mumkin. Bunday 

---

203
SUV RESURSLARINI HAVZAVIY REJALASHTIRISH VA BOSHQARISH
subsidiyalashgan tariflar Markaziy Osiyoning barcha mamlakat
-
larida mavjud.
Rag‘batlantiruvchi mexanizmlar havza rejalarini amalga 
oshirish bosqichida eng ko‘p qo‘llaniladi.
Moliyalashning muqobil mexanizmlari nisbatan yangi 
ekanligiga qaramay, ularni Markaziy Osiyoning barcha mamla
-
katlarida qo‘llash mumkin. Mintaqadagi davlatlar qonunchiligi
-
da suvdan foydalanish va muhofaza qilishning davlat, davlat
-
lararo va hududdiy dasturlarini ishlab chiqish va amalga oshirish 
ishlari davlat va mahalliy byudjetlar hisobiga hamda yuridik 
shaxslar, byudjetdan tashqari fondlar, tashkilotlar va fuqaro
-
larning ixtiyoriy a’zolik badallari va mablag‘lari hisobiga amalga 
oshirilishi mumkinligi belgilab qo‘yilgan.
Moliyalashtirishning muqobil mexanizmlarini ikki katta blok-
ka bo‘lish mumkin. 
Birinchi blok turli maqsadlar uchun turli miqyosda 
moliyaviy mablag‘larni ixtiyoriy yig‘ishni tashkil etish bilan 
bog‘liq mexanizmlarni o‘z ichiga oladi. Bunday mexanizmlar
-
ga ixtisoslashgan fondlarni yaratishning eng ilg‘or usullari, 
shuningdek, ekotizim xizmatlari uchun to‘lovlar mexanizmini 
kiritish mumkin. 
Ikkinchi blok esa ikkita asosiy mexanizmni o‘z ichiga oladi:
- grantlar va konkurslar ko‘rinishidagi donorlik yordamini 
jalb etish;
- davlat-xususiy mulk sherikligini rivojlantirish.
Donorlik yordami doirasida har yili turli loyihalarni, jum
-
ladan suv xo‘jaligi sektori, suv ta’minoti, qishloq xo‘jaligiga yan
-
gi texnologiyalarni tatbiq qilish bilan bog‘liq loyihalarni amalga 
oshirish uchun mablag‘lar ajratiladi. Iqlim o‘zgarishi va fors-ma
-
jor holatiga moslashish masalalariga katta e’tibor qaratiladi. 
Havzaviy rejalarda aks ettirilgan eng muhim masalalar ularni 
donorlik dasturlariga kiritish uchun yaxshi asos bo‘lib hizmat 

---

204
Salohiddinov A.T., Ashirova O.A.
qiladi. Rejaga kiritilgan turli tadbirlarni donorlik mablag‘lari 
hisobiga amalga oshirish davlat va nodavlat tashkilotlari, shu
-
ningdek havzaviy tashkilotlarning a’zolari yordamida amalga 
oshirilishi mumkin.
Davlat-xususiy mulk sherikligi Markaziy Osiyo mamlakat-
lari uchun yangi mexanizm bo‘lib, hozirda juda tor doira
-
da qo‘llaniladi va mavjud qoidalarga ko‘ra yo‘llar, maktablar, 
kasalxonalar va shu kabilarni qurish singari ijtimoiy masalalarni 
hal etishga yo‘naltirilgan. Biroq yirik tashkilotlarni rejalashti
-
rish jarayoniga manfaatdor tomonlardan biri sifatida jalb etish 
havzaviy rejalarga kiritilgan tadbirlarni amalga oshirish uchun 
mazkur mexanizmdan foydalanish imkoniyatini berishi mum
-
kinligini ta’kidlash lozim.