Suv resurslarini havzaviy rejalashtirish va boshqarish

5.2 Havzaviy rejalarni ishlab chiqish va amalga 
oshirishni moliyalashtirishning ehtimoliy manbalari
Hozirgi davrda tadbirlarni moliyalashtirishning bir qator me
-
xanizmlari mavjud bo‘lib, ular havzaviy rejalar doirasidagi faoli
-
yatlarni amalga oshirish imkoniyatini yaratadi. Moliyalashtirish 
mexanizmlarini uchta yirik blokka bo‘lish mumkin. Ular moli
-
yalashtirishning rejaviy va muqobil mexanizmlarini rag‘batlan
-
tiruvchi davlat va mahalliy byudjetlarni o‘z ichiga oladi.
Bugungi kunda moliyalashtirish mexanizmlarining birin
-
chi bloki – davlat va mahalliy byudjetlar eng rivojlangan mexa
-
nizm bo‘lib, ular soliqlar, tariflar, jarimalar, tabiiy resurslardan 
foydalanganligi uchun to‘lovlar va muhitni ifloslantirganlik 
uchun to‘lovlar hamda boshqa manbalar hisobiga shakllantiri
-
ladi. Mazkur blokning ishlash prinsipi aniq ishlab chiqilgan va 
Markaziy Osiyoning hamma davlatlarida qo‘llaniladi. Byudjetdan 
respublika miqyosidan boshlab, mahalliy dasturlar bilan tugay
-
digan turli darajadagi davlat dasturlari moliyalashtiriladi. Davlat 
dasturlari orqali havzaviy rejalashtirishning yuqorida ta’kidlan
-
gan har uchta bosqichi ham moliyalashtirilishi mumkin.
Masalan, 2008-yildan boshlab Qozog‘istonda “Suv resursla
-
rining integratsiyalashgan boshqaruvi va suvdan foydalanish 
samaradorligini oshirish” faoliyatlarini moliyalashtirish davlat 
byudjeti asosida amalga oshiriladi. Mazkur dastur baliqchilik, 
o‘rmon resurslari, hayvonot olami resurslari, tabiiy-qo‘riqxo
-
na fondi ob’yektlarini saqlash, ulardan oqilona foydalanish va 

---

201
SUV RESURSLARINI HAVZAVIY REJALASHTIRISH VA BOSHQARISH
rivojlantirishga, shuningdek, barqaror suv ta’minoti va suvdan 
samarali foydalanish darajasini ta’minlash uchun sharoit yara
-
tishga yo‘naltirilgan. Dastur havzaviy rejalarni amalga oshirish 
uchun asosiy manba hisoblanishi mumkin.
Hozirgi davrda hududlarni rivojlantirish va ilg‘or tajriba
-
larni tatbiq qilishning rag‘batlantiruvchi mexanizmlariga kat
-
ta e’tibor qaratilmoqda. Bunday mexanizmlarga zayomlar va 
subsidiyalarni kiritish mumkin.
Markaziy Osiyoda mazkur mexanizmlar yetarlicha rivoj
-
lanmaganligiga qaramay, ularni qo‘llash tajribalari ham mav
-
jud. Masalan, Qirg‘izistonda sug‘orish suvini yetkazib berish
-
da foydalaniladigan nasoslar tomonidan sarflanadigan elektr 
energiyasi xarajatlarini to‘lash uchun subsidiya belgilangan. 
Qozog‘istonda ilg‘or texnologiyalarni, jumladan, tomchilatib 
sug‘orishni qo‘llash hisobiga o‘simliklar mahsulotining sifati va
hosildorligini oshirishga mahalliy byudjetlardan subsidiya be
-
rish dasturi mavjud. O‘zbekistonda zamonaviy suv tejamkor tex
-
nologiyalar qo‘llangan yer maydonlari besh yilga yer solig‘idan 
ozod etilishi bilan birga, bunday texnologiyalarni xarid qilish 
uchun imtiyozli kreditlar berilishi yo‘lga qo‘yilgan.

---