Suv resurslarini havzaviy rejalashtirish va boshqarish

Ekotizim xizmatlari (EX)
– bu o‘simlik, hayvonot, mikroor
-
ganizmlar, tirik bo‘lmagan tabiat dunyosi bilan mavjud ekotizim
-
lar o‘rtasidagi dinamik o‘zaro ta’sir natijasida inson tomonidan 
olinadigan mulkdir.
Ekotizim xizmatlari uchun to‘lovlar (EXT)
– hamjamiyat 
guruhlari bu yaxshilashlar ustida ish olib borayotganlarning xa
-
rajatlarini to‘g‘ridan-to‘g‘ri qoplashi sxemasidir.
Bunda EXT sxemasi doirasida pul to‘lash usullari turlicha 
bo‘lishi mumkin: pul, tovarlar, xizmatlar, mukofot, sertifikat
-
lar va boshqalar. EXT loyihalarini amalga oshirish bo‘yicha 
hamkorlikning uchta asosiy sxemasi mavjud: davlat, xususiy-dav
-
lat va to‘liq xususiy. 
EXT mexanizmi hisobiga ekotizim xizmatlarining “sotuvchisi” 
va “xaridori”ni aniqlash mumkin bo‘lgan havzaviy rejalar tadbir
-
lari amalga oshirilishi mumkin.
Markaziy Osiyodagi EXTning namunasi:
EXT sxemasini Chon-Aksuu daryosi havzasida tatbiq qilish 
tajribasi. Qirg‘iziston. 
Chon-Aksuu daryosi havzasi Issiq-Ko‘l ko‘lidan shimolda joy
-
lashgan. Unga yaylov va o‘rmonlar bilan qoplangan tog‘li joylar 
kirib, u yerlarda chorva yetishtiriladi va ko‘lga yaqin joylarda 
qishloq xo‘jaligi yerlari joylashgan bo‘lib, don ekinlari, ozuqabop 

---

208
Salohiddinov A.T., Ashirova O.A.
o‘simliklar va mevalar yetishtiriladi.
Daryo oqimi bo‘ylab quyida joylashgan fermerlar sug‘orish 
davrida ko‘pincha suv yetishmasligiga duch kelishadi va oqim 
bo‘ylab yuqorida chorva juda ko‘p boqilganligi tufayli daryo su
-
vida erimagan cho‘kindilar yuqori darajada bo‘lib, bu suv bilan 
ta’minlash quvurlari ifloslanishiga olib keladi.
Ekotizim xizmati: yuqori sifatli suv bilan barqaror
ravishda ta’minlash
Shartnoma mazmuni va manfaatdor tomonlar:
2011-yil 5-dekabrdagi EXTning Birinchi bitimi ekotizim xiz
-
matlari haqiqatan ham talab etilgan sifatda taqdim qilingan hol
-
da amal qilish muddatini uzaytirish imkoniyatlari bilan bir yillik 
muddatga tuzilgan edi.