Statistik kuzatish uslubiyoti

2.3. Statistik kuzatishning dasturiy-uslubiy va tashkiliy masalalari hamda 
statistik kuzatish ma’lumotlarini qabul qilish va uni nazorati
Statistik kuzatishni tashkil qilish va uni o’tkazishda qo’pol xatolarga yo’l 
qo’yilsa, statistik kuzatish natijalarining samaradorligi pasayadi. Shuning uchun ham 
bu murakkab ishni boshlashdan oldin har tomonlama muhokama va ekspertiza 
qilingan kuzatish rejasini tuzish zarur. Statistik kuzatish rejasi dasturiy-uslubiy va 
tashkiliy masalalarni o’z ichiga oladi. Statistik kuzatishning dasturiy-uslubiy 
masalalari quyidagilardan tashkil topadi: kuzatish maqsadi va vazifalari; kuzatish 
dasturi; kuzatish ob’yekti va birligi; kuzatish formulyari va yo’riqnoma. Har bir ishni 
bajarishdan oldin, uni nima uchun bajarayapmiz o’zi, maqsad nima? degan savollarga 
javob bo’lishi kerak. Bu tamoyil statistik kuzatishga ham to’liq tegishli. Demak, aniq 
va tushunarli bo’lmagan maqsad va vazifalar belgilansa, statistik kuzatish jarayonida 
keraksiz ma’lumotlarni to’plab, kerakli ma’lumotlar qolib ketishiga sabab bo’lishi 
mumkin. Maqsad va vazifalar aniqlangandan so’ng kuzatish dasturi tuziladi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kuzatish dasturi
– bu kuzatish davomida yig’ilishi kerak bo’lgan 
savollar yoki qayd qilinishi lozim bo’lgan belgilar va ko’rsatkichlar 
ro’yxatidir. U qisqa, tushunarli bo’lishi kerak va faqat aniq javob olinishi 
mumkin bo’lgan, shubha tug’dirmaydigan va bir-birining javoblarini nazorat 
qila oladigan savollardan tashkil topgan bo’lishi kerak. Dastur tuzish statistik 
kuzatishning eng og’ir va mas’uliyatli bosqichidir. 
Kuzatish ob’yekti 
- bu tekshirish o’tkaziladigan hodisa va jarayonlar 
yig’indisi yoki statistik ma’lumotlar qayd qilinadigan aniq chegara miqdori 
(oralig’i)dir. Masalan, aholi ro’yxati o’tkazilayotgan bo’lsa, biz aniq belgilab 
olishimiz kerak, qaysi aholini ro’yxatga olmoqchimiz: mavjud aholinimi? 
Yoki doimiy aholinimi?Tijorat korxonalarini ro’yxatga olish uchun, oldin 
aniq bilishimiz kerak, qaysi korxonalar tijorat korxonalari bo’lib hisoblanadi?