Sportda bashorat qilish va modellashtirish

12-Mavzu: Spоrtchilаr tаyyorgаrligining ko‘p yillik bоshqаruvidа mаjmuаli nаzоrаt tizimi.
1.Ko‘p yillik sikllarda sport tayyorgarligini rejalashtirish.
2.Sport formasi taraqqiyotining fazoliligi ni davrlashning tabiiy asosi ekanligi.
3.Sport tayyorgarligi ko‘p yillik jarayon sifatida va uning tuzilmasi.


12.1.Ko‘p yillik sikllarda sport tayyorgarligini rejalashtirish.
Ko‘p yillik (istiqbolli) rejalarni tuzishda eng yuksak natijalarga erishish uchun optimal yosh, ularga erishish uchun tayyorgarlik davomiyligi, razryaddan razryadga ortish yo‘nalishida sport natijalarining o‘sish me’yorlari, sportchilarning individual xususiyatlari, sport mashg‘ulotlarini o‘tkazish sharoitlari va boshqa omillar boshlang‘ich ma’lumotlar hisoblanadi. Sportchining xarak­te­ristikasi, ko‘p yillik tayyorgarlik maqsad va vazifalari asosida bosqichlar (yillar) bo‘yicha sport – texnik ko‘rsatkichlar aniqlanadi, mashg‘ulotning asosiy vositalari, mashg‘ulot yuklamalarining hajmi va intensivligi, musobaqalar soni rejalashtiriladi. Rejalashtirilgan ko‘rsatkichlarni bajarilishini ta’minlash uchun murabbiy va sport­chi­ning asosiy diqqat - e’tibori qaratilishi kerak bo‘lgan sportchining tayyorlanganlik tomonlarini alohida ta’kidlash lozim.
Istiqbolli rejada tayyorgarlik bosqichlarini, ularning har birida mashg‘ulotlarning ustuvor yo‘nalishini, bosqichdagi asosiy musoba­qa­larni nazarda tutish kerak. Ko‘p yillik istiqbolli tayyorgarlik rejalari sportchilar (2 – va 3 – razryadli) guruhi uchun ham, bitta sportchi (1 – razryadga va undan yuqori darajaga erishgan) uchun ham tuziladi.
Guruhli reja istiqbolni va guruh tayyorgarligining asosiy yo‘nalishlarini belgilaydigan ma’lumotlardan tashkil topgan bo‘lishi kerak. Unda sportchi tayyorgarligining turli tomonlariga qo‘yiladigan talablarni ortib borish tendensiyasi o‘z aksini topishi, yillar bo‘yicha aniq ko‘rsatkichlar esa mazkur guruh sportchilarining turli ko‘rsatkichlarini rivojlanish darajasiga mos kelishi kerak.
Individual istiqbolli reja murabbiy o‘z shogirdi – sportchi bilan birga oldingi tayyorgarlik tajribasini (sportchi tomonidan guruhli reja bo‘limlarini amaliy bajarilganini) tahlil qilish asosida hamda sportchining individual xususiyatlarini inobatga olgan holda belgilaydigan aniq ko‘rsatkichlardan iborat bo‘ladi.
Istiqbolli rejani tuzish bir nechta yillik rejalarni mexanik ravishda qayta ishlab chiqilishiga, ya’ni yildan yilga bir xil (aynan o‘sha) va aynan bir xil mazmundagi masalalarni muntazam ko‘chirib yozilishiga olib kelinmasligi kerak. Ushbu reja yildan-yilga sportchi tayyor­lan­ganligining turli tomonlariga qo‘yiladigan talablarni ortib borish tendensiyasini aks ettirish hamda tayyorgarlikning har bir yili uchun mashg‘ulot vazifalarini, mashg‘ulot yuklamalari kattaliklarini, nazorat normativlarini va boshqa ko‘rsatkichlarni navbatma – navbat o‘zgarib borishini nazarda tutish kerak. Istiqbolli reja har doim maqsadga yo‘naltirilgan xarakterga ega bo‘lishi kerak.