Спорт психологияси 1-маъруза спорт психологиясининг

37- маъруза
СПОРТДА ПСИХОГИГИЕНА ВА ПСИХИК ТАРТИБЛАШ
режа
1. Психик ишчанлик қобилиятини қайта тиклаш усуллари
2. Психологик иқлим психогигиена омили сифатида
3. Психик ҳолатларни тартиблаш
4. Психогигиена ва психофармакология
1. Психик ишчанлик қобилиятини қайта тиклаш
усуллари
Психик ишчанлик қобилиятини қайта тиклаш мақсадида аксарият ҳолларда психогигиеник усуллар қўлланилиши мумкин. Биринчи навбатда спортчиларнинг уйғоқ ҳолатида ишонтириш, гипносуггестия, шунингдек, турли-туман новербал, турли асбоб-ускунали услублардан фойдаланиш мумкин. Ушбу усуллардаги асосий механизм бош миянинг чуқур тормозланишидан иборат бўлиб, бу трофотроп функционал тизимлар имкониятларидан янада тўлароқ фойдаланишга ёрдам беради.
Уйғоқ ҳолда ишонтириш.
Спортчи билан суҳбатлашув жараёнида ҳамфикрлик, ҳамнафаслик руҳида унинг мағлубияти сабаблари ҳамда уларни тезкор равишда бартараф этишнинг осон вариантлари тушунтирилади. Спортчи билан ҳамкорликда психик тартиблаш жараёнида бартараф этиши керак бўлган барча камчиликлар таҳлил этилади. Бу камчиликлар қуйидагилардан иборат бўлиши мумкин: биринчидан, ортиқча ҳис-туйғуларни йўқотиш учун йўл очиб бериш, бунда спортчи барча ўзининг ҳиссиётларини изҳор этиши ўзини енгил ҳис қилишига олиб келади; иккинчидан, спортчида янги қўзғалиш ўчоғини шакллантириш, ушбу янги қўзғалиш ўчоғи уни турли нохуш ўй-хаёллардан чалғитиши лозим; учинчидан спортчи ўзига ишониши учун муайян хатти-ҳаракатлар тактикасини ишлаб чиқиш.
Гипносуггестия.
Вербал гипносуггестив таъсир дейилганда спортчида сўзлар воситасида худди уйқудаги ҳолатга яқин ҳолатнинг шакллантирилиши тушунилади (бу ҳатто гипноз ҳолатигача бориши мумкин). Бунда спортчининг психик ишчанлик қобилияти унинг уйғоқлик ҳолатидан ёки уйқудаги ҳолатидан кўра анча самаралироқ кечади. Гипносуггестия ёрдамида вужудга келадиган уйқуга ўхшаш ҳолатда қайта тиклаш тизимининг етакчилиги (трафотроп) максимал даражада бўлиши мумкин. Агар спортчида ўз индивидуал хусусиятларига кўра гипносуггестив таъсирларга қобилияти бўлмаса, унда ушбу усуллар гуруҳи ўзини оқламаслиги мумкин.