So'zboshi

4.2-§. Oddiy haydash


Suyuq aralashmalami bir marta qisman bug'latish yo'li bilan ajratish jarayoni oddiy haydash deb ataladi. Oddiy haydash aralashma komponentlarining uchuvchanliklari o'rtasidagi farq ancha katta bo'lgandagina ishlatiladi. Odatda suyuq aralashmalami birlamchi ajratish hamda murakkab aralashmalami keraksiz qo'shimchalardan tozalash uchun oddiy haydash usulidan foydalaniladi.
Oddiy haydash quyidagi usullarga bo'linadi:

1. 
   fraksiyali haydash;
   
2. 
   deflegmatsiya bilan haydash;
   
3. 
   suv bug'i bilan haydash.
   

4.3-rasm. Deflegmatsiyali oddiy haydash uskunasining sxemasi:

1 —haydash kubi; 2—deflegmator; 3-kondensator-sovitkich; 4-yig'gichlar.


Fraksiyali haydash. Suyuqliklarni fraksiyali haydash davriy yoki uzluksiz usullarda olib boriladi. Haydash kubidagi suyuqlik asta-sekin bug'latiladi. Hosil bo'lgan bug'lar kondensatorga yuboriladi. Agar haydash jarayoni davriy ravishda olib borilsa, u holda vaqt o'tishi bilan qoldiq suyuqlikdagi va distillatning tarkibidagi yengil uchuvchan komponentning miqdori kamaya boradi. Shu sababli har xil tarkibli distillatning fraksiyalari ajratib olinadi. Turli tarkibga ega bo'lgan mahsulotlarni olishga mo'ljallangan suyuqliklarni ajratish usuli fraksiyali haydash deb ataladi. 4.2-rasmda fraksiyali haydash uchun davriy ishlaydigan uskunaning sxemasi ko'rsatilgan. Dastlabki aralashmaning ma'lum miqdori haydash kubiga solinadi. Haydash kubining ichiga zmeevik joylashtirilgan bo'lib, u orqali suv bug'i o'tadi. Suyuqlik qaynash haroratigacha isitiladi. Hosil bo'lgan bug'lar kondensator-sovitkichga yuboriladi. Distillat fraksiyalari tegishli idishlarga tushadi. Haydash jarayoni tamom bo'lgandan so'ng, qoldiq suyuqlik haydash kubidan tushirib olinadi. So'ngra sikl takrorlanib, ajralishi lozim bo'lgan suyuqlik haydash kubiga yana beriladi.
Oddiy haydash atmosfera bosimi yoki vakuum ostida olib borilishi
mumkin. Vakuumni qo'llash natijasida issiqlikka chidamsiz aralashmalarni ajratish imkoni tug'iladi. Vakuum qo'llanilganda eritmalarning qaynash harorati pasayadi, shu sababli haydash kubini isitishda past temperaturali suv bug'laridan foydalanish mumkin.