So'zboshi

4.3-§. Rektifikatsiya
Rektifikatsiya tamoyili. Bir jinsli suyuq aralashmalarni komponentlarga to'la ajratish faqat rektifikatsiya usuli bilan amalga oshiriladi. Rektifikatsiya jarayonining mohiyatini t-x-y diagrammaorqali tuchuntirish mumkin (4.5-rasm). Konsentratsiyasi x_t bo'lgan dastlabki aralashma qaynash harorati /, gacha isitilganda, suyuqlik bilan muvozanatda bo'lgan bug'ning holati aniqlanadi (e nuqta). Bu bug' kondensatsiya qilinganida konsentratsiyasi x₂ga teng bo'lgan suyuqlik vujudga keladi {X₂ > X_t). Demak, suyuqlik yengil uchuvchan komponent bilan birmuncha to'yingan bo'ladi. Bu suyuqlik ham qaynash harorati t₂ gacha isitilganda bug' hosil bo'ladi (d nuqta), bug'kondensatsiyalanganda x₃ tarkibli suyuqlik olinadi (x₃ > x₂). Shu yo'sinda birin-ketin₍bir necha marta suyuqlikni bug'latish va bug'ni kondensatsiyalash jarayonlarini o'tkazish orqali tayyor mahsulot-distillat olish mumkin. Distillat asosan, yengil uchuvchan komponentdan iboratdir.

4.5-rasm. Binar aralasbmalami
rektifikatsiya usuli bilan ajratishning
diagrammada tasvirlanishi.


Diagrammadagi yuqorigi egri chizic bug' fazasining tarkibini belgilaydi pastki egri chiziq esa qaynash haroratlarini ifodalaydi. Bu diagraming yordamida birin-ketin bir necha таги kondensatsiyalash va bug'latish jarayonlarini o'tkazish orqali tarkib: asosan, qiyin uchuvchan kompo-nentdan tashkil topgan qoldiq suyuqlik olish mumkin. Ko'p marta bug'latish jarayoni ko'p pog'onali qurilmalarda olib boriladi. Biroq, bunday qurilmalar qator kamchiliklarga ega: o'lchami katta, yuqori konsentratsiyali moddalar (distillat yoki qoldiq)ning chiqishi kam, atrof muhitga ko'p miqdorda issiqlik chiqib ketadi.
Suyuq aralashmalarni birmuncha ixcham bo'lgan rektifikatsion kolonnalarda to'la holda komponentlarga ajratish ancha tejamlidir. Rektifikatsiya jarayoni davriy va uzluksiz ravishda, bosimning turli qiymatlarida (atmosfera bosimi ostida, vakuumda, atmosfera bosimdan yuqori bosimda) olib boriladi. Yuqori haroratlarda qaynaydigan moddalarning aralashmalarini ajratishda vakuum ishlatish maqsadga muvofiqdir. Normal haroratlarda gaz holatida bo'lgan aralashmalar ajratilganda atmosfera bosimidan yuqori bo'lgan bosim ostida ishlaydigan qurilmalardan foydalaniladi.