Sotsiologiya

Sotsiologik so’rov. Dastlabki axborot olishning eng keng tarqalgan usuli so’rov hisoblanadi. Uning yordamida barcha sotsiologik ma’lumotlarning 90%i olinadi. So’rov har doim bevosita ishtirokchiga murojaatni taqozo etadi va to’g’ridanto’g’ri tuzatish qiyin bo’lgan jarayonda qaratiladi. Shuning uchun ham so’rov ma’lum bir sharoitda, vaziyatga begona ko’zdan chetda bo’ladigan ijtimoiy, jamoa va shaxsiy munosabatlarni o’rganishda katta ahamiyatga ega.

g’ppasiga so’rov o’tkazish aniq ma’lumot beradi. Tanlov asosida so’rov o’tkazish tejamli bo’lsa ham ma’lumotlar nisbatan noaniqroq bo’ladi. Agar barcha aholi yoki uning o’rganilayotgan bir qismi asosiy va umumiy majmu’ deb olinsa, tanlov asosida so’rov o’tkaziladiganlar uning aniq, kichraytirilgan nusxasidir. Bunda xato yoki farq bir necha foizdan oshmaydi.

Demak, tanlab olingan majmu’ asosiy tadqiqot ob’ektining aniq nusxasi bo’lishi kerak. Originaldan chetga og’ish reprezentativlik xatosi deyiladi. Reprezentativlik xatosi juda katta bo’lmasligi lozim, aks holda, sotsiolog tadqiqot natijalarini e’lon qilmasligi kerak bo’ladi. Reprezentatsiya qilish tanlab olingan (guruh, element)lar yordamida asosiy va umumiy majmu’ini aniq aks ettirishi talab etiladi. Matematik statistika sotsiologlarni bu borada eng zamonaviy usullar bilan qurollantirdi. Bu erda muhim narsa shuki, sotsiolog kim asosiy majmu’ining tipik namoyandasi hisoblanishini aniqlash va barcha odamlar tanlov guruhiga tushish imkoniga ega bo’lishiga erishishi lozim. Kim so’rov qilinishini tasodif va matematika hal qiladi.

Tanlov asosida tadqiqot o’tkazish sotsiologiyaning anketa so’rovi, intervyu, kuzatish, eksperiment, hujjatlar tahlili kabi usullarining asosini tashkil etadi.

Sotsiologik so’rovning quyidagi ko’rinishlari mavjud: - anketa to’ldirish; - intervyu.

Anketa to’ldirishda so’roq qilinuvchi savolnomani to’ldiradi. Bu usul o’z shakliga ko’ra individual yoki guruhiy bo’lishi mumkin.