Sotsiologiya

Nazariy darajada sotsiologlar sotsial reallikni bir butunlik - yo jamiyatni tizim sifatida, yoki insonni ijtimoiy xatti-harakat sub’ekti sifatida tushunadilar.

Nazariy usullar. Sotsiologiyada struktur-funktsional usul katta ahamiyat kasb etadi. Ushbu usul nuqtai nazaridan jamiyat barqarorlikka ega bo’lgan funktsional tizim sifatida qaraladi. Bu barqarorlik qayta ishlab chiqarishni qo’llab-quvvatlash hisobiga ta’minlanadi. Struktur funktsional munosabat sotsial tizimlar-funktsional faoliyatning umumiy, universal qonuniyatlarini o’rnatishga imkon beradi. Har qanday ijtimoiy institut yoki tashkilot – davlat, partiya, kasaba uyushmasi kabilar tizim sifatida qaralishi mumkin.

Struktur funktsional munosabat quyidagi xususiyatlarga ega:

• 
  ijtimoiy strukturaning faoliyat ko’rsatishi va qayta ishlab chiqarishi bilan bog’liq muammolar kishining diqqat markazida bo’ladi;
  
• 
  struktura har tomonlama integratsiyalashgan va uyg’unlashgan tizim sifatida tushuniladi;
  
• 
  ijtimoiy institutlar funktsiyasi integratsiyaga munosabat yoki ijtimoiy strukturaning muvozanatiga ko’ra belgilanadi;
  
• 
  sotsial struktura dinamikasi “konsensus printsipi” - ijtimoiy muvozanatining saqlanishi printsipidan kelib chiqib izohlanadi.
  

Qiyosiy usul ijtimoiy xulq-atvor namoyon bo’lishining umumiy qonuniyatlariga tayanadi, chunki turli xalqlarning ijtimoiy hayot, madaniyat, siyosiy tizimida umumiy tomonlar ko’p. Qiyosiy usul bir turdagi ijtimoiy voqelik, ya’ni, ijtimoiy struktura, davlat tuzilishi, oila shakli, hokimiyat, an’analar va boshqalarni solishtirib, taqqoslab ko’radi. Qiyosiy usulni qo’llash tadqiqot doirasini kengaytiradi, boshqa mamlakat va xalqlar tajribasidan foydalanishga imkon beradi.

Sotsiologik tadqiqot usullari sifatida quyidagilarni keltirish mumkin:

1. 
   gipotezani ilgari surish va tekshirish;
   
2. 
   axborotni tahlil qilish;
   
3. 
   sotsiologik so’rov;
   
4. 
   sotsiologik kuzatish va eksperiment.