Sotsial geografiya jumaxanov Sh., Toshpo’latov A

SOTSIAL VA MADANIY GEOGRAFIYA
 Darslik
 
 
23 
географии», J.Boje va J.Shabolarning «Очерки по географии городов» kabi 
asarlarni kiritish mumkin. 
Aholi geografiyasini rivojlanishida sobiq Sovet davri ham alohida o’rin 
tutadi. Bu davrda aholi geografiyasining rivojlanishiga N.N.Baranskiy, R.M.Kabo, 
V.V.Pokshishevskiy, O.A.Konstantinov, Y.G.Saushkin, S.A.Kovalevlar katta hissa 
qo’shdilar. Bu sohada hozirda ham salmoqli tadqiqotlarni amalga oshirayotgan 
yirik 
olimlar 
jumlasiga 
G.M.Lappo, 
B.S.Xoryev, 
V.P.Maksakovskiy, 
A.I.Alekseyev va boshqalarni kiritish mumkin. 
O’zbekistonda aholini turli jihatdan geografik o’rganishda S.Kovalev, 
E.Tashbekov, R.Valiyeva, M.Qoraxonov, X.Salimov, G.Asanov, Z.Akramov, 
O.Ata-Mirzayev, 
A.Soliyev, 
E.Ahmedov, 
A.Qayumov, 
M.Bo’riyeva 
va 
boshqalarni ta’kidlash lozim. O’zbekistoning demografik rivojlanishi esa 
I.Mullajonovning ishlarida batafsil yoritilgan. XX asrning 90 — yillaridan boshlab, 
O’zbekistonda aholi va uning ijtimoiy rivojlanishi masalalarini geografiya 
o’rganish kuchaydi. 
2. Aholining geodemografik holati
. Aholi soni va tarkibi, uning bajaradigan 
vazifalari bilan bog’liq holda baholanadi. Aholi avvalambor o’zidan ko’payadigan, 
o’zini takror barpo qiladigan-biosotsial organizmdir. Aholi shu bilan birga 
jamiyatning asosiy ishlab chiqaruvchi kuchi va iste’molchisidir. Ana shu nuqtai 
nazardan aholi soni tarkibi, o’sish sur’atlari, joylashishiga xos xususiyatlarni tahlil 
qilish alohida ahamiyat kasb etadi. 
Insoniyat tarixining katta davri davomida ya’ni neolit davridan milodning 
XIX asrrigacha aholi soni va tarkibi an’anaviy deb ataluvchi tip ta’sirida takror 
barpo etiladi. Unga juda yuqoridagi har 1000 kishiga nisbatan tug’ilganlar soni 40-
45 promilleni tashkil etadi tug’ulish hamda yuqori darajadagi o’sish (30-35 ‰) 8‰ 
past darajadagi tabiiy o’sishga xos edi. Aholining takror barpo qilinishining ushbu
tipi agar iqtisodiyot va unga xos ijtimoiy munosabatlar bilan bevosita aloqador edi.

---