Sotsial geografiya jumaxanov Sh., Toshpo’latov A

SOTSIAL VA MADANIY GEOGRAFIYA
 Darslik
 
 
22 

rekreatsiya geografiyasi:
(lotincha rekreatsio — «tiklash») aholining 
dam olishini barcha turlarini o’rganadigan fan va h.k. 
Yuqoridagilardan tashqari, aholi geografiyasi bilan 
tibbiyot geografiyasi
, 
mehnat iqtisodiyoti
, 
sotsial gigiyena
, 
shaharsozlik va rayon planirovkasi
kabi fan 
tarmoqlari ham to’g’ridan – to’g’ri bog’langan. 
Aholi geografiyasi ijtimoiy geografiyani shakllanishida poydevor bo’ldi. 
Chunki, ijtimoiy geografiyani inson yoki aholisiz tassavvur etib bo’lmaydi. 
Ijtimoiy geografiyaning diqqat markazida doimo aholi va uning ijtimoiy 
ehtiyojlari, munosabatlari yotadi. 
Aholini geografik o’rganilishi.
Qadim zamonlardan boshlab olimlar turli 
mamlakatlarning tabiati va xo’jaligini o’rganib, tasvirlash bilan birga ularning 
aholisini tavsiflashga ham katta e’tibor berganlar. Aholini o’rganish bo’yicha 
tabaqalanish, ya’ni demografiya hamda etnografiyaning vujudga kelishi XVIII 
asrning boshlariga kelib ro’y berdi. XIX asrning oxirlarida esa antropogeografiya 
(Germaniyada, F.Rattsel) shakllandi. Uning negizida geografik determinizm, ya’ni 
«inson va xalqlarning ruhi va jismiga» tabiiy muhitning hal qiluvchi ta’sir etish 
g’oyasi yotgan. 
XIX asrning oxirlari va XX asrning boshlariga kelib, Fransiyada inson 
geografiyasi shakllandi. Uning yirik nomoyondalari (Vidal de la-Blash, J.Bryun) 
asosiy e’tiborni tabiat va jamiyatning o’zaro ta’siri masalalariga qaratdilar. Mazkur 
yo’nalishning vakillari antropogeografiyadan farqli o’laroq, aholining geografik 
rivojlanishi xususiyatlarining sabablarni nafaqat tabiiy, balki, iqtisodiy, ijtimoiy, 
tarixiy va ruxiy omillar bilan ham tushuntiradilar. 
Hozirda, aholi geografiyasi turlicha yo’nalishlar (geodemografiya, shaharlar 
geografiyasi, 
migratsiya 
geografiyasi, 
aholi 
geografiyasida 
matematik 
modellashtirish) bo’yicha rivojlangan mamlakatlarning universitetlarida o’qitiladi. 
Aholi geografiyasi tadqiq etilgan ko’plab asarlar rus tilida ham chop etildi. Ular 
jumlasiga D.Forrester va boshqalarning «География городов», «Динамика 
развития города», J.Garner, D.Xarvey, Y.Gamilton, P.Haggetlarning «Модели в 

---