Siyosatshunoslik

1 Антология западноевропейской классической либеральной мысли. — М.,
1995. — С. 397 / / Ирхин Ю.В., Зотов В.Д., Зотова JI.B. Политология. — М.,
2000. - С. 64.
44

---

3. Inson qonuni — tabiiy qonun, tabiiy huquqdan inson iro- 
dasi orqali kelib chiqadi. F. Akvinskiy xuddi Aristotel kabi 
insoniyat yaratgan qonunlar barcha fuqarolaming manfaatlariga 
xizmat qilishi kerak, bu qonun vakolatli hokimiyat tomonidan 
ishlab chiqilishi lozim, deb hisoblaydi.
4. Ilohiy qonun — Bibliyadagi Eski va Yangi ahdlar bo‘lib, 
insonning narigi dunyodagi saodatga borishiga yo‘l ochadi.
XIV asrga kelib, Yevropada cherkov hokimiyatining kuch- 
sizlanishi, qirollar dunyoviy hokimiyatining kuchayishi davri 
boshlandi va bu hoi markazlashgan milliy davlatlaming tashkil 
topish jarayonida yangi siyosiy-huquqiy nazariyalami paydo qildi. 
Jumladan, ingliz faylasufi V. Okkam (1300—1350) dunyoviy hoki- 
miyatning diniy hokimiyatdan mustaqil bo‘lishi lozimligi g‘oyasi- 
ni ilgari surdi. Bu esa xalq huquqining demokratik nazariyasi 
yaratilishiga olib keldi. Lekin bu nazariyada xalq individlar 
jamoasi tarzida tushunilmas, 0 ‘rta asrga xos jam oa huquqi ta- 
fakkuri ustunlik qilar edi.
Uyg‘onish davri ijtimoiy-siyosiy g‘oyalari. 
Yevropadagi Uy- 
g'onish (XIV—XVI asrlar) va Reformatsiya (XVI asr) davrlari 
0 ‘rta asr tartiblari sharoitida yangi buijua munosabatlarining 
paydo bo‘lishi, Petrarka va Bokkacho, Leonardo da Vinchi va 
Nikkolo Makiavelli, Dyurer, Lyuter, Mikelandjelo va Myunserlar 
nomini dunyoga tanitgan davrdir.
Antik davr demokratiyasi g‘oyalaridan ruhlanib, inson tafak- 
kuriga ishonchni qayta tiklagan Uyg‘onish davri va uning 
g‘oyalari insoniyat tarixidagi tub burilish davridir. Inson qadr- 
qimmati, uning huquqlarini himoya qilish, inson uchun munosib 
hayot yaratish g'oyalari aynan G ‘arb mamlakatlarida ularning 
davlatchilik va siyosat sohasidagi amaliy izlanishlari davomida 
vaqt sinovidan o‘tib, real voqelikka aylandi.
Uyg'onish va Yangi davr siyosiy-huquqiy qarashlarida dav­
latning paydo bo‘lishi va qaror topishi muammosini o ‘rganish 
kuchayganligi ko‘zga tashlanadi. Davlat, jam iyat va shaxs 
to ‘g‘risidagi qarashlar tizimida individ-fuqaroga alohida e ’tibor 
berish boshlandi. Shuning uchun bu davming siyosiy qarashlari 
«fuqarolik to ‘g‘risidagi qarashlar» deb ham ataladi.
Yangi davr siyosiy fanining asoschisi deya tan olingan buyuk