Shuningdek, 0 ‘zbekistonda fizika va texnikaning taraqqiyoti

I

д/

л/,

F

59- 

a

  rasm.

59- 

b

  rasm.

lining 

0

‘lcham lariga bog‘liq  em as.  O datda  m oddalarning  Yung  va 

siljish  m odullarining  qiymati jadvallarda  beriladi. 

(

Elastiklik  moduliga  teskari  b o ‘lgan  kattalik  a ~~j7  elastiklik 

koeffitsienti deb  ataladi.

Quyida  b a ’zi  elastik  deform atsiyalar  u c h u n   G uk  qonu nin in g  

k o ‘rinishini  aniqlaym iz.

1. 

C h o ‘ziIish  (yok i  siq ilish ). 

Uzunligi  /  b o 'lg an   va  o ‘zgarinas 

k e s im li  s il i n d r s i m o n   s t e r j e n   o la y lik .  U n in g   b ir   u c h i 

m ahkam langan va  ikkinchi  uchiga  sterjen  o ‘qiga  parallel  yo‘nalgan 

F deform atsiyalovchi  kuch  ta ’sir  etayotgan  b o ‘lsin  (59-  a  rasm ). 

Kuch  ta’sirida  steijen  Д/k attalikka  c h o ‘ziladi  va  unda  FtX  elastiklik 

kuchi  hosil  b o 'lad i.  Д/  k attalik   absolyut  uzayish  deb  atalad i. 

T ajrib alarn in g   k o 'rsa tis h ic h a ,  Д/  uzay ish  d efo rm a tsiy alo v ch i 

kuchga  va  sterjenning  dastlabki  / uzunligiga  bog‘liq  b o 'lad i.  Shu 

sababli  Д/  uzayish  deform atsiyani  tavsiflovchi  kattalik  sifatida

qabul  qilinishi  m um kin  em as.  D eform atsiya  kattaligi  sifatida  ~  

nisbatni  olish  lozim ,  chunki  endi  bu  nisbat  /  uzunlikka  bog'liq

bo'lm aydi.  ~   nisbat  nisbiy  uzayish  (ya’ni  sterjenning  bir  birlik 

uzunligiga  to 'g 'ri  kelgan  absolyut  uzayish)  deb  ataladi.  D em ak,

c h o 'z ilis h   (siq ilish )  d e fo rm a ts iy a s i  u c h u n   e =  ^   va  K  —  E  

ekanligidan  G uk  qonuni  quyidagicha  ifodalanadi:

(78)

121

---

д/

Bu  fo rm u la d a n   p=  1  b o ‘lg a n d a   —   = a   ek an lig i  ko ‘rinib

turibdi.  D em ak,  elastiklik  koeffitsienti  son  jih a tid a n   sterjenning 

birga  teng  bo ‘Igan  kuchlanishdagi  nisbiy  uzayishiga  teng  ekan.

SI  da  E  Yung  m odulining  birligi

ga  teng  ekan,  y a ’ni  kuchlanish  birligi  kabi  ekan.

2.