Shuningdek, 0 ‘zbekistonda fizika va texnikaning taraqqiyoti

6 3 -   § .  Ikki  p arallel  kuchning  te n g   t a ’sir  etu v ch isi

Jism ga  bir tom onga  yo'nalgan  ikki  parallel  kuch  ta ’sir  etayot­

gan  b o'lsin.  Shu  kuchlarning  teng  t a ’sir  etuvchisini  va  uning 

qo'yilish  nuqtasini  aniqlaylik.  Bu  m aqsadda  quyidagicha  tajriba 

o'tkazam iz.

D arajalangan  chizg'ichni  ikkita  rezina  ipga  osib,  uning  O, 

nuqtasiga  P,  yukni,  0 2  nuqtasiga  P2  yukni  ilib  q o 'y am iz  (98-  a 

rasm ).  Bu  holda  chizg'ichga  bir-biriga  parallel,  chizg'ichga  tik  va 

pastga  to m o n   yo'n alg an   /,  va 

f

2  ku ch lar  ta ’sir  etadi  (98-  d  

rasm ).  Bu  ikki  kuch  ta ’sirida  rezina  ip  cho 'zilad i  va  chizg'ich  a 

rasm da  ko'rsatilgandek  AB  vaziyatni  oladi.  C h izg 'ich   vositasida

O,  va  0 2  nuqtalarning  vaziyatini  belgilab.  yuklam i  olam iz.  S o'ng 

yukni  chizg'ichning  shunday  b ir  О  nuqtasini  topib 

ilam izki,  bu n d a  c h iz g 'ic h   dastlabki  A B   h o la tin i  olsin  (98-  b 

rasm ).  C h izg'ichga f   kuch  t a ’sir  etadi  (98-  e  rasm ).  D em ak, 

ikkita  P,  va  P2  yuklar  chizg'ichga  qanday  ta ’sir  ko'rsatgan  bo'lsa, 

ikkala  yukning  birgalikdagi  ta ’siri  ham   shunday  b o'lad i.  Bino-

205

---

\

в

в

О

о

о,  0 -   0 ,

I  I  I

d)