Шодиев акбар ашурович бухгалтерия ҳисобининг хусусиятлари

IV.3. ОЛИНАДИГАН ТЎЛОВЛАРНИ ҲИСОБГА ОЛИШ

Корхоналарнинг фаолияти давомида турли дебиторлик ва кредиторлик қарзлар пайдо бўлади. Ушбу дебиторлик ва кредиторлик қарзлар тегишли ҳисобварақларда ҳисобга олиб борилади.

Харидор ва буюртмачилар билан товарлар, тайёр маҳсулот, бажарилган иш ва кўрсатилган хизматлар юзасидан дебиторлик қарзлари бўйича ҳисоблашишлар қуйидаги ҳисобварақларда амалга оширилади:

4010-«Харидор ва буюртмачилардан олинадиган ҳисобварақлар»

4020-«Олинган векселлар»

Олинадиган ҳисобварақларнинг қисқача шарҳи қуйидагича:

4010-«Харидор ва буюртмачилардан олинадиган ҳисобварақлар» ҳисобварағида жўнатилган маҳсулот, товар, бажарилган иш ва кўрсатилган хизматлар учун харидор ва буюртмачиларга тақдим этилган ва банк томонидан тўлашга қабул қилинган ҳисоблашиш хужжатлари бўйича дебиторлик қарзлари ҳисобга олинади.
4010-« Харидор ва буюртмачилардан олинадиган ҳисобварақлар» ҳисобварағининг кредитида пул маблағларини ҳисобга олувчи ҳисобварақларнинг дебети билан корреспонденцияда ёзувлар амалга оширилади.
4010- «Харидор ва буюртмачилардан олинадиган ҳисобварақлар» ҳисобварағининг қолдиғи харидор ва буюртмачилардан олиниши лозим бўлган суммалар миқдори кўрсатилади.
4020-«Олинган векселлар» ҳисобварағида олинган векселлар билан таъминланган харидор ва буюртмачилар билан ҳисоблашишлар бўйича дебиторлик қарзи ҳисобга олинади.
Векселлар оддий ва ўтказма векселларга бўлинади.
Оддий вексел бир томоннинг (вексел берувчининг) тўлов муддати келгунга қадар маълум пул суммасини бошқа томон (вексел сақловчи)га аниқ савдо битимлари, бажарилган ишлар ва кўрсатилган хизматлар ҳақини тўлаш ҳақидаги ёзма қарз мажбуриятидир.
Ўтказма вексел - кредитор томонидан ёзилади ва векселда кўрсатилган суммани учинчи шахсга ёки тақдим этувчига тўлаш ҳақидаги дебиторга берилган буйруқни ўз ичига олади. Бу хизмат кредитор томонидан акцептлангандан сўнг қарз мажбуриятига айланади.
Тўланадиган суммаларни ҳисобга олувчи ҳисобварақлар бўйича анлитик ҳисоб харидор ва буюртмачиларга тақдим этилган ҳар бир тўлов бўйича юритилади.
1-мисол: Харидор ва буюртмачиларга тақдим этилган ҳисобварақлар бўйича товарлар сотилди.Ушбу хўжалик муомаласига қуйидагича бухгалтерия ўтказмаси тузилади:

Д-т 4010-«Харидор ва буюртмачилардан олинадиган ҳисобварақлар» ҳисобварағи

К-т 9020-«Товарларни сотишдан олинган даромадлар» ҳисобварағи

2-мисол: Жўнатилган тайёр маҳсулотлар учун харидорлардан векселлар келиб тушди:

Д-т 4020-«Олинган векселлар» ҳисобварағи

К-т 9010-«Тайер маҳсулотларни сотишдан олинган даромадлар» ҳисобварағи