Шодиев акбар ашурович бухгалтерия ҳисобининг хусусиятлари

IV.2. КЕЛГУВСИ ДАВР ВА КЕЧИКТИРИЛГАН ҲАРАЖАТЛАРНИ ҲИСОБГА ОЛИШ

Келгувси давр ҳаражатлари деб- берилган ҳисобот даврларида сарфланган, лекин келгувси ҳисобот даврида тегишли бўлган сарфлар тушунилади.

Келгувси давр ҳаражатларига даврий нашрларга йиллик обуна бўлишнинг жами суммасини олдиндан тўлаш, мулкни суғурта қилишга йиллик ҳақ тўлаш, кейинги даврлар учун ижара ҳақини тўлаш ва келгувсида таннархга киритилиши мумкин бўлган сарфлар мисол бўлади.
Келгувси давр ҳаражатларини ҳисобга олиш учун қуйидаги ҳисобварақлар белгиланган:
3110-«Олдиндан тўланган ижара ҳақи»
3120-«Олдиндан тўланган ҳизмат ҳақи»
3190-«Бошқа олдиндан тўланган ҳаражатлар»
Ушбу ҳисобварақларнинг қисқача шарҳи қуйидагича:
3110-«Олдиндан тўланган ижара ҳақи» ҳисобварағида берилган ҳисобот даврида тўланган, лекин келгувси ҳисобот даврига тааллуқли ижара ҳақи ҳисобга олинади, масалан ҳўжалик юритувчи субъект йил бошида бир йил учун ижара ҳақини тўлади.
3120-«Олдиндан тўланган хизмат ҳақи» ҳисобварағида жорий ҳисобот даврида олдиндан ҳақи тўланган, лекин келгувси ҳисобот даврига тааллуқли ҳаражатлар ҳисобга олинади. Масалан, обуна ҳаражатлари, корхона ходимлари учун йўналиш чипталарини ҳарид қилиш сарфлари ва бошқалар.
3190-«Бошқа олдиндан тўланган ҳаражатлар» ҳисобварағида юқорида келтирилган келгувси давр ҳаражатларининг жорий қисми ҳисобга олиб борилади.
Келгувси давр сарфларини ҳисобга олувчи ҳисобварақларда ҳисобга олинган ҳаражатлар 2010-«Асосий ишлаб чиқариш», 2310-«Ёрдамчи ишлаб чиқариш», 2510-«Умумишлаб чиқариш» ҳаражатлари, 9400-«Давр ҳаражатлари» ни ҳисобга олувчи тегишли ҳисобварақларнинг дебетига ҳисобдан чиқарилади.
Келгувси давр ҳаражатларини жорий сарфларга ҳисобдан чиқариш тенг асосда уларни қоплашнинг ўрнатилган муддати давомида ёки ишлаб чиқарилган маҳсулотнинг ҳажми ёки миқдорига мутаносиб равишда амалга оширилади.
Келгувси давр сарфларининг аналитик ҳисоби ҳисобварақлар бўйича, ҳаражат моддалари ва объектлари бўйича юритилади.
1-мисол: Капитал қурилишга тааллуқли келгувси давр ҳаражатлари ҳисобдан чиқарилди. Ушбу ҳўжалик муомаласига қуйидагича бухгалтерия ўтказмаси тузилади:
Д-т 0810-«Тугалланмаган қурилиш» ҳисобварағи
К-т 3110-3190-«Келгувси давр ҳаражатлари» ҳисобварақлари

2-мисол: Келгувси давр ҳаражатларига тегишли ишларни амалга ошириш учун материаллар сарфланди:

Д-т 3110-3190 «Келгувси давр ҳаражатлари» ҳисобварақлари

К-т 1010 «Материаллар» ҳисобварағи