Қўшилган қиймат солиғи яхшими ёки ягона солиқ? ҚҚС ҳақида қисқача

Қўшилган қиймат солиғи яхшими ёки ягона солиқ? ҚҚС ҳақида қисқача
Ниҳоят 2019 йил учун асосий солиқ параметрлари расман эълон қилинди ва табиийки, нафақат солиқ тизимидаги ходимлар ёки ҳисобчилар, балки энг пастки қатламдаги якка тадбиркорлар учун ҳам муҳим ўзгаришлар кутилмоқда.
Янги солиқ ставкалари, асосий шартлар ва мажбуриятлар ҳақида тўлиқ маълумотларни топишингиз мумкин, бу ерда эса, шу пайтгача аксарият иқтисодий субъектлар учун бегона, энди эса, тушунарсиз бўлиб қолаётган ҚҚС ҳақида қисқача маълумот берамиз.
ҚҚС нима ўзи?
Ўз номи билан - «қўшилган қиймат солиғи», яъни маълум тайёр маҳсулот учун қиймат яратадиган ҳар бир субъект ўзи қўшган қиймати миқдоридангина солиқ тўлайди.
Мисол учун. Болалар кийими ишлаб чиқариладиган бир тизимда фаолият кўрсатадиган барча тадбиркорлар ҚҚС эмас, «Ягона солиқ», яъни товар айланмасидан солиқ тўлайди, деб тасаввур қилайлик. Ип йигирувчи корхона 800 сўмлик ип ишлаб чиқаради, ундан ипни сотиб олиб, мато тўқийдиган корхона мато нархини 1200 сўм деб белгилайди. Матони олиб, бошқа корхона ундан кийим тикади ва 1500 сўмга улгуржи савдо фирмасига сотади. Улгуржи савдо билан шуғулланаётган корхона товарни 1800 сўмдан чакана савдо шохобчаларига сотади. Магазин ўзининг фойдасини қўйиб, айтайлик 2000 сўмдан болалар кийимини харидорга сотади.
Энди бу корхоналарнинг ҳар бири ягона солиқ тўловчисилигини инобатга олсак, (800+1200+1500+1800+2000 = 7 300) умумий товар айланмаси 7300 сўмни ташкил қилиб, ундан тўланадиган Ягона солиқ 5 фоиз, яъни, 365 сўмни ташкил қилади. Гап фақат якуний суммада эмас, эътибор берган бўлсангиз, дастлабки корхона ишлаб чиқарган ип нархи кейинги ҳосил бўлган ҳар бир маҳсулотнинг ичида ўтирибди ва аслида, ўша 800 сўмлик ип қийматидан 5 марта 5 фоизлик Ягона солиқ олиняпти. Ип йигирувчи корхона, мато туқувчи, кийим тикувчи ва савдо корхоналарининг ҳар бири «ипнинг қиймати» учун ҳам 5 фоиз солиқ тўлашмоқда. Ўз ўзидан бу солиқлар якунда харидорнинг гарданига тушади.
«Қўшилган қиймат солиғи» эса, субъектларнинг фақат ўзи қўшган қиймати миқдоридан солиқ ҳисоблашни тақозо қилади. Бу ерда ҚҚСнинг 20 фоиз ставкада бўлиши ваҳимага солмаслиги керак. Юқоридаги мисолдан келиб чиқсак, ип йигирувчи корхона 800 сўмдан, мато тўқувчи корхона эса, ўзи қўшган қиймат, яъни, 400 сўмдан, кийим тикувчи корхона 300 сўмдан, мисолимиздаги савдо корхоналари эса, 200 сўмдан солиқ ҳисоблайдилар. Умумий ҳисоблаганда, ўша 2000 сўмдан сотилган болалар кийимидан 330 сўм, балки ундан камроқ солиқ чиқади. Яъни, фоиз кўринишида катта кўрингани билан, солиқ миқдори ҳатто «Ягона солиқ»дан ҳам камроққа тушиши мумкин (албатта, ҚҚС тўловчиларнинг яна мол-мулк, фойда солиғи каби қўшимча солиқлари ҳам борлигини эсдан чиқармадик, бу энди алоҳида мавзу ва хос ҳисоб-китобни талаб қилади)