Sharq tillari

So’z vaznlarini (modellari) yasash 
Arab tilidagi aksar so‟zlarning o‟zagi uch undoshdan iborat bo‟lib, so‟zlarni 
o‟rganishda maxsus mezon (o‟lcham)dan foydalanadilar, bu mezonning vaznlarini 
belgilashda so‟z o‟zaklarining uch undoshligi e‟tiborga olinadi.Mezon uchun 
arabshunoslar o‟sha uch undosh badaliga birinchisi uchun ف -«fe», ikkinchisi 
uchun ع«ayn», uchinchisi uchun esa ٍ«lom»olingan, ya‟ni o‟zakning modeli َؼك 
«fa‟ala» tarzida ismlar uchun ham, fe‟llar uchun ham umumiy bo‟ladi. 
Endi shu o‟zakka harakatlar berish (unlilarning o‟rnini o‟zgartirish) va \ al-
yavma tansa‟uhu
ٙأَ٘ر ّٞ٤ُا \-dagi undoshlardan birini qo‟shish orqali turli 
so‟zlarning modellari (vaznlari) hosil qilinadi va barcha so‟zlar shu vaznlarda 
o‟lchanadi va guruhlarga birlashtirib o‟rganiladi. Vazn yasashda so‟zdagi hakatlar 
va so‟z yasovchi ko‟makchi harflar saqlanadi.Masalan:تزً 
\kataba\ -yozdi-ning vazni َؼك\fa‟ala\ bo‟lsa, ِْػ \allama\ -o‟rgatdi-ning vazni 
َؼك\fa‟a-la \bo‟ladi \
غٔزعا ijtama‟a\ -yig‟ildining vazni َؼزكا \ifta‟ala\ bo‟ladi.

---

49 
To‟rt yoki besh o‟zakli so‟zlar uchun esa vaznning oxirgi undoshi 
takrorlanadi. Masalan: يُى
ٍ
\zalzala\ -titramoq َِؼك- \fa‟lala\ َعولٍ 
\safarjalun\ -behi َِِؼك \ fa‟al-lalun\ 
Shuni ta‟kidlash kerakki, arab tilidagi ko‟pchilik ismlar fe‟liy o‟zaklardan 
olindgan( ya‟ni ularga ko‟makchi harflar qo‟shilib yoki unli tovushlarning o‟rni 
o‟zgartirilib hosil qilingan). 
Mashq. Ushbu so‟zlarning o‟zagini qaysi harflar birlashtirtishini aniqlang.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ARAB TILIDA GAP TURLARI 
SODDA GAPLAR(4-dars) 
 
ّلاػا ،ْ٤ِؼر ، ِّٞؼٓ ،ُْبػ ، ُْبػ ، ِْػ ، ِْػ 
ّلاٍ ،َِْٓ ،خٓلاٍ ،ّلاٍ ،ّلاٍئ