Sharobiddin tojiboyev, nasibaxon naraliyeva

X lo r o k ib o fits a - C h lo r o k y b o p h y c e a e s i n f i ............................................................................................... 351
K le b s o r m id o fits a - K le b s o r m id io p h y c e a e s i n f i ...................................................................................... 3 5 2
Z ig n e m o f it s a — Z y g n e m a to p h y c e a e (m a ta sh u v c h ila r ) s i n f i ..............................................................3 5 3
Z ig n e m a la r — Z y g n e m a ta le s t a r tib i................................................................................................................3 5 4
D e s m id iy a la r - D e s m id ia le s ta r tib i............................................................................................................... 3 5 7
K o le o x e t o f it s a - C o le o c h a e to p h y c e a e s i n f i .............................................................................................. 3 5 9
H a r a fits a - C h a r o p h y c e a e s i n f i ....................................................................................................................... 361
10

---

Ustozlarimiz Karim Yusupovich Musaev
va Farida Gubaydullaevna
Axm edovalarning porloq xotiralariga
bag ‘ishlaymiz!
So‘z boshi
0 ‘zbekiston Prezidenti I.Karimovning “Y uksak m a’naviyat -
engilmas kuch” asarida mamlakatim izda ta ’lim-tarbiya sohasida eng 
ilg‘or m illiy va um um bashariy bilim hamda tajribalar, an ’ana va 
qadriyatlar o ‘zida mujassarn etgan ta ’lim-tarbiyani m a’naviy- 
ahloqiy tarbiya jarayoni bilan uzviy bogMiq holda olib borishning 
mohiyati va ahamiyati hamda uni hal etish yoMlari to ‘g ‘risida aniq- 
ravshan ilmiy-am aliy xulosalar bayon etilgan.
Ushbu asarda ko'tarilgan aniq va dolzarb vazifalardan kelib 
chiqqan holda, bugungi kunda 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy va 
o ‘rta maxsus ta ’lim vazirligi va uning tasarrufidagi oliy o ‘quv 
yurtlari tom onidan uzluksiz taMim tizimida m a’naviy-m a’rifiy 
ishlami yanada takom illashtirish, yuksak m a’naviyatli, intelektual 
salohiyatli, bilimdon, jahon taMim standartlariga mos keladigan 
yetuk m utaxassislam i yetishtirish maqsadida amaliy ishlar olib 
borilmoqda. Shuningdek, 0 ‘zbekistonda ta’lim sohasida amalga 
oshirilayotgan islohatlar, “T a’lim to ‘g ‘risidagi qonun”, “Kadrlar 
tayyorlash m illiy dasturi” ta ’lim tizimida faoliyat olib borayotgan 
pedagoglar oldiga yangi, zamonaviy va dunyo ta’lim standartlariga 
javob beradigan darsliklar, o ‘quv va uslubiy qoMlanmalar yaratish 
kabi dolzarb vazifalar qo‘yilgan.
Barcha ta ’lim y o ‘nalishlaridagi kabi biologiya va ekologiya 
ta ’lim y o ‘nalishlari b o ‘yicha ham mavjud o ‘quv adabiyotlaridagi
11

---

m a’lumotlar hozirgi zamon talablariga yetarli darajada javob 
bcrm ay qoldi. Universitetlar, pedagogika institutlarining davlal 
ta ’lim standartlariga, o ‘quv rejalari, fan dasturlari zamonaviy 
talablar asosida taxlil etilishi, to'ldirilishi va qayta ishlab chiqilishi 
tufayli yangi darsliklar, o ‘quv va uslubiy qo'llanm alarga bo 'lg an 
ehtiyoj yanada oshib bormoqda. Ayniqsa, ilmiy tadqiqotlarning eng 
muhim natijalari, yangi m a ’lumotlari ham da rivojlangan chet 
davlatlarda chop etilgan ilmiy m anbalar asosida bilan to ‘ldirilgan 
o'quv adabiyotlar yaratish ta ’lim sohasida olib borilayotgan tub 
islohatlarning negizini tashkil etadi.
Botanika fanining asosiy tarm oqlaridan biri bo'lgan '‘Tuban 
o'sim liklar” asosan suvo'tlari, zam burug'lar, shilim shiqlar va 
lishayniklar olamini o ‘rganadigan yo'nalish sifatida hozirgi paytda 
biologiyaning muhim sohalardan biriga aylanib bormoqda.
Keyingi yillarda dunyo m iqiyosidagi shu sohada olingan ilmiy 
m a’lum otlar tuban o'sim liklarning ultra tuzilishlari, ularni tashkil 
etadigan 
organlarining 
biokim yoviy 
tarkiblari, 
m olekulyar 
biologiyasi, irsiy tuzilm alari bu organizm larga nisbatan boshqacha 
yondashishni taqazo etadi. 
Shuningdek, xorijiy va mustaqil 
ham do'stlik m am lakatlarida suvo'tlari, zam burug'lar, lishayniklar 
ham da ularga yaqinlashtirilgan organizmlarning ultra tuzilishlari, 
irsiy xususiyatlari asos qilib olingan yangi darsliklar paydo 
bo'lganiga ancha b o ‘ldi. Bu davlatlarda botanika fani tuban 
o'sim liklarning yangi sistem atikasiga asoslangan yangi adabiyotlar 
va darsliklar asosida o'qitilm oqda. Shu nuqtai nazardan Respub- 
likam izda tuban o 'sim liklar haqida zamonaviy, m ahalliy m uhit 
sharoitlariga mos keladigan yangi o 'quv adabiyotlarini yaratish 
davri keldi, deb hisoblagan holda ushbu o ‘quv qo'llanm a havola 
qilinmoqda.
0 ‘quv qoMlanmani tayyorlashda m s tilida chop etilgan yangi 
darslik va q o ‘llanm alar qatorida Rossiya 
fanlar akademiyasi 
Botanika 
institutining 
katta 
ilmiy 
xodimi, 
zam bum g'lar 
sistem atikasi va geografiyasi laboratoriyasining m udiri, biologiya 
fanlari doktori I.V.Karatigin; algologiya laboratoriyasining mudiri 
prof. K.L.Vinogradova taqrizi asosida G.A.Belyakova, Yu.T.Dya-
12

---

kova, К .L.Tarasovlar m uallifligida 4 tomlik “Botanika” darsiigining 
1,2 jildlaridan foydalandik.
SuvoMlarining taksonlarini joylashtirishda bir qancha xorijiy 
(Van den Hock C, Mann D.G, Jahns H.M. "An Introduction to
P hycology”. Cambridge Univ. Press, 1995; Lee R.E.
“Phycology ”.
Cambridge Univ. Press, 1999; Geaham L., Wilcox L.W. Algae:
Prentice Hall, Ine, Uper Saddle River, 2000.)
monografiyalar asos 
qilib 
olingan. 
ZamburugMarning 
sistematikasi 
b o ‘yicha 
esa 
1.1.Sidorova (2003) “Novosti v sistematiki i nomenklature gribov” 
monografiyasi asos qilib olingan. Suvo‘tlari va zamburugMar 
genosistem atikasidagi 
yangi 
m a’lumotlarni 
bayon 
etishda 
A m erikada nashr etiladigan Botanika jurnalida 
(Amer. J. Botany,
2004-V.91 .№10.)
eMon 
qilingan 
ayrim 
ilmiy 
maqolalardan 
foydalandik.
QoMlanmaning asosiy yangilik tomoni shundaki, Respubli- 
kamizda birinchi boMib biz ularni oziqlanishiga k o ‘ra suvo'tlar 
(fototrof), 
zamburugMar (geterotrof) 
lishayniklar (simbiotrof) 
olam iga mansub holda bayon qildik. Shuningdek, o ‘quv qoMlan- 
m ada birinchi m arta fotosintezlovchi organizm lar - suvoMIar, 
fotosintezlam aydigan organizmlar - zamburugMar, m iksomitsetiar 
deya atalib, ularning ultra tuzilishlari, biokimyoviy tarkibi, irsiy 
xususiyatlari, filogenetik aloqalari hisobga olindi. Tegishli mavzular 
va boblarga 
mos 
ravishda kerakli 
rasm va jadvallam ing 
keltirilganligi o ‘quv qoMlanmaning talabalar uchun qulayligini 
yanada oshiradi.
Ushbu o ‘quv qoMlanma o ‘z navbatida b a ’zi bir kamchilik- 
lardan, ayrim xato va nuqsonlardan holi boMmasligi tabiiydir. Shu 
sababli 
m ualliflar o ‘quv qoMlanma xususidagi barcha fikr- 
mulohazalami bajonidil qabul qiladilar va avvaldan minnatdorchilik 
bildiradilar.