Ш. Шоабдураҳмонов, М. Асқарова, А. ҲОжиев, И. Расулов, X. Дониёров

§. Отнинг жуфт формаси умумлаштириш, жамлик маъ- ноларини ифодалайдн: қовун-тарвуз (қбвун, тарвуз ва бошқа полиз маҳсулотлари), қозон-товоқ (қозон, товоқ ва уларга ало- қадор бўлган бошқа асбоблар) 'каби. Жуфт отлариинг баъзила- ри маънони кучли оттенка билан ифодалайди. Буларда жам- лик, умумлаштириш маъноси сезилмаслиги мумкин: Хонпош- шаойимникидан киши келиб, тез юрасиз, деб ҳоли-жонимга қўймай олиб кетди. (Ҳамза.) Қудрат электрни дадасига га- пиравериб, колхоз монтёри Андрейга зир югуравериб, уларнинг цулоқ-миясини еди. (Ҳ. Н.)

§. Отиинг такрорий формаси кўплик маъносини ифода- лайди, шунингдек, маъиони кучайтириш учун қўлланади: Кол- хозимда омбор-омбор ғалласи,.. (Ҳабибий.) Унинг кўзларидан оппоқ соқолига қатра-қатра ёш томар эди. (А. Ҳ.) Ўғит ғўза- нинг томир-томирларига сингсин. (О.) ...ҳорғинликдан мч-ичи- га кириб кетган маъюс кўзлари шуълада чўғдай йилтиллади.

(Ҳ- Ғ-)

СИФАТ

57. 
    §. Предметнинг белгисини билдирувчи сўзлар сифат де- йилади: оқ (кўйлак), қизил (духоба), кузги (экин), ақлли (қиз), тортинчоқ (йигит), наслдор (қўй), фидокор (инсон), юмшоқ (ион), ширин (қовун), илмий (иш) каби.
    

Сифат ҳаракатнинг белгисини билдириши ҳам мумкин: ях- ш.и гапирди, қаттиқ таъсирланди каби. Ҳаракат белгисини баъзи сифатларгина билдира олади. Лекии сифатларнинг асо- сий хусусияти предмет белгисиии билдиришдир. Демак, си- фатларнинг умумий категориал маъноси прел,мет белгисини англатишдир. Буидан ташқари, сифатлар ўзнга хос морфоло- гик ва синтактик хусусиятларга ҳам эга.

57. 
    §. Сифат боғланнб келган от турли сўз ўзгартувчи қў- шимчаларни олиб ўзгариши мумкин, лекин сифат ўзгармайди: кўк қалам, кўк қаламнц, кўк қаламда, кўк қаламнинг, кўк қа- ламдан каби. Отга боғлаиишда ҳеч қандай ўзгаришга учра- маслик сифатнинг ўзига хос морфологик хусусиятидир.
    

Сифатнииг ўзига хос морфологик белгиларидан яна бири унинг даража категориясига ва даражани ифодалопчи грпм- матик формага эгалигидир: яхши — яхшироқ каби.



: Скфат туркумикинг жуда кўп қисмини ясама сифатлар ташкил этйди. Шу туркумга хос сўз ясовчи аффикслар ҳам сифатнинг ўзига хос белгиларидан ҳисобланади: сщлли, ҳосил- дор, чирик, кузги каби.

57.