Ш. Шоабдураҳмонов, М. Асқарова, А. ҲОжиев, И. Расулов, X. Дониёров

Не-не формасида ишлатилганда маънонинг ортиқлигини, эмо^ ционалликнинг кучлилигини билдиради: У қизини Тошкентга не-не умидлар билан юбормади. (С. Аҳм.)
Бу олмош гапда эга, кесим, тўлдирувчи, баъзан қаратқич- ли аниқловчи бўлиб келади: Сени нима қизиқтиради? Отинг нима? Нимани истайсан? Ниманинг фойдаси кўп?

3. 
   Нега (не), нима (-га) олмоши воқеа-ҳаракатнинг содир бў- лишидаги сабаб, мақсаднн аниқлаш учун бериладиган сўроқни бил- диради. Бу олмош қуйндаги хусусиятларга эга: 1) деярли ҳамма рақт равиш характерига эга бўлиб, бўлишли формадаги феъллар олдида келади ва сабаб. мақсадни аниқлаш учун бериладиган сў- роқни ифодалайди: Нега келдинг? Нега кечиқдинг? (ЦНима мақ- садда келдинг? Нима сабабдан кечикдинг?); 2) бўлишсиз феъл ол- дида келиб, деярли ҳамма вақт сабабни билдиради: Нега кузат- мади? Нега тен шундай қилолмайман? (С. Аҳм.); 3) нимагаки, негаки, нега десангиз, наки формаларида сабаб боғловчиси вазифа- снни бажаради: Ойқиз бунинг сабабларини суриштирмади, нега- ки, ҳозир бошқа бригадаларнинг бошлиқлари ҳам келишлари керак эди. (111. Р.) Нега бунга Читтак деб лақаб қўйдиларинг?—Нпма- гаки, шоҳдан-шохга сакраб юради. (А. ){.); 4) нега сўзи -дир аф- фиксининг қўшилиши билан модаллик характерига эга бўлиб, воқеа- ҳодисанинг содир бўлиш сабаби сўзловчи учун номаълум эканлигини билдиради: Ёмғир аралаш қор ёғиб турган бўлса ҳам, у негадшр шошилмас, хаёл билан банд эди. (С. 3.); 5) нега олмоши равиш характерида бўлгаки учун ҳам сўз ўзгартувчи аффиксларни олмай- ди. Такрорланиб келганда сўроқдан бошқа маъно ифодаламайди.
   

Нега олмошининг синтактик хусусияти қуйидагича: а) гап- да сабаб ёки мақсад ҳоли бўлиб келади. Нега кечикдингиз? Не- га келдингиз? б) нега сўзи ёлғиз сўроқ мазмуниии ифодаловчи сўз-гап бўлиб келади:—• Яхшисини топсак, уни ҳайдамоқчимиз.— Нега? (И. Р.)

4. 
   Неча (не + ча) олмоши не ў'заги билан боғлиқ бўлиб, предметнинг миқдорига нисбатан сўроқ ифодалайди. Неча ол- мошининг қўлланишида қуйидаги хусусиятлар мавжуд: 1) ў:ш- дан кейинги от (аниқланмиш) деярли ҳамма вақт бирлик фор- мада қўлланади: неча китоб? неча уй?; 2) бу олмош сонларгп ўхшаш тартибни кўрсатиш учун -нчи, доналикни ифодалаш учун -та, тақсимлаш маъносини билдириш учун -тадан а<|)(|шкс- ларини о/гади: нечанчи, нечта, нечтадан; 3) сонларга ўхтлб
   

'равиш характерида қўллангаида, марта, ҳисса еўзлари билан бирга қўлланади: ...оломон неча ҳисса кўпайиб;... (А. Қ.) Пах- та тгрганимда неча марта ўтириб турдим экан. (А. Қ.); 4) баъ* зан кучли иктонация билан айтилиб миқдорнинг ортиқлигинй ифодалайди. Бу ҳолат кўпинча риторик сўроқ гапларда учрай* 'ди: Неча воқеалар бўлиб ўтмади? Баъзан шу маънони ифода-* лаш учун неча олмоши такрорланиб, предметнинг миқдори ор-' тиқлигини ёки ҳаракатнинг бажарилиш миқдори ортиқлигини билдиради: Бу орада шаҳарнинг чекка маҳаллаларипи неча- неча босмачи босди, неча-неча отиилмалар бўлди. (А. Қ.) ...не- ча-неча қоматини ростлаб, неча-неча энгашди. (А. Қ); 5) неча олмоши отлашиб, келишикнинг ҳамма формаларида қела олади} нечанчи, нечага, нечанинг, нечадан, нечага; 6) кўплик аффик* си -лар ни қабул қилганда нӧаниқ, тахминий миқдор ва пайт* ни кўрсатади: Ёшингиз нечаларда? Соат нечаларда йиғиласиз?

7.