Ш. А. Султонов реал секторни давлат томонидан тартибга солиш

5-мавзу. Ижтимоий-иқтисодий ривожланишни дастурлаш, прогнозлаштириш ва режалаштириш. (4 соат)

5.1. Иқтисодиётни дастурлаш, прогнозлаштиришнинг мақсади ва шакллари, усуллари.

5.2. Иқтисодий ривожланишни режалаштириш ва унинг шакллари, усуллари.
5.3. Ривожланган мамлакатларнинг прогнозлаштириш, дастурлаш ва режалаштириш борасидаги тажрибалари.


Таянч иборалар: иқтисодиётни дастурлаш, прогнозлаш, дастурлаш усуллари, иқтисодий режа, меҳнатнинг сарфланиш тезлиги, жадаллиги, вақт бирлиги, сарфланган меҳнат.


Аннотация

Реал сектор иқтисодиёти ва уни иқтисодий прогнозлашнинг фан сифатида ривожланишида унинг усули катта рол ўйнайди. Усул – бу, ўрганиш йўллари ва усулларини танлаш ҳамда шу тармоқдаги ҳақиқат кўринишларини умумийлаштиришдир. Иқтисодий прогнозлашнинг усули ҳар бир тармоқда бўлганидек изланаётган объектларга қарашли, ўрганилаётган омил ва кўринишлар асосига кириш мумкин бўлган диалектик усулдир. У умумий илмий усуллар ва изланишига ёндашув ҳамда иқтисодий кўринишларни илмий прогнозлашга асосланган ўзига хос усуллар асосида ишлатилади.

Умумий ёндашувлардан қуйидагиларни ажратиш мумкин (3.1.1-Расм):

• 
  тарихий ёндашув;
  
• 
  комплекс ёндашув;
  
• 
  тизимли ёндашув;
  
• 
  тузилмавий ёндашув;
  
• 
  тизимли-таркибий ёндашув.
  

Тарихий ёндашув ҳар бир ҳодисанинг тарихий тузилиши билан ўзаро боғлиқлигини кўриб чиқишдан иборат. Ўтмиш ҳозирги кун ва келажакнинг ўзаро боғлиқлигидан келиб чиқади, келажак ҳозиргидек мавжуддир. Шунинг учун прогнозлаш ҳозирда мавжуд бўлган қонун ва тенденцияларни ундан ташқарига ўтказади ва унинг асосида келажакнинг мавжуд бўлмаган моделини ишлаб чиқиш билан боғлиқ. Бир хил кўринишдаги ҳар хил тарихий шаклларнинг мавжудлиги орасидаги боғлиқлик изланаётган объектнинг ҳозирги кўриниши унинг олдинги ривожланиш натижаси эканлигини билдиради. Бундай ёндашув мантиқий изланиш ижтимоий ривожланиш тарихий характерининг акси ҳисобланади.